2024-11-24 13:57:55
Postępy w realizacji programu Homar-A
W drugiej połowie listopada br. w Stanach Zjednoczonych prowadzone były rozmowy dotyczące amunicji czołgowej dla czołgów M1 Abrams oraz współprodukcji w Polsce pocisków rakietowych GMLRS dla wieloprowadnicowych wyrzutni rakietowych (WWR) Homar-A. Uczestniczyła w nich delegacja Agencji Uzbrojenia pod przewodnictwem Zastępcy Szefa tej instytucji gen. bryg. Michała Marciniaka, zaś stronę amerykańską reprezentował Zastępca Sekretarza US Army ds. eksportu i współpracy obronnej Patrick Mason. Z kolei 22 listopada br. do Polski trafiły dwie wyrzutnie M142 HIMARS przeznaczone do celów szkoleniowych, wyposażone w moduły ćwiczebne M68A2. Są one ostatnim dostarczonym elementem pierwszego dywizjonu rakiet Homar-A zamówionego 13 lutego 2019 roku. Natomiast zgodnie z umową ramową z 11 września 2023 roku Polska planuje zamówić kolejne 486 WWR Homar-A. O tym na jakim etapie jest realizacja tego programu piszemy w dalszej części artykułu.
Wyrzutnia systemu Homar-A w wersji z podwoziem M1140 Oshkosh z załadowanym POD-em dla 6 kierowanych pocisków rakietowych GMLRS. fot. mł.chor. Daniel Wójcik.
Na podstawie umowy LOA (Letter of Acceptance) o wartości 414 mln USD netto (ok 1,935 mld PLN brutto) z 13 lutego 2019 roku Polska zamówiła dostawę 18 wyrzutni bojowych i dwóch wyrzutni przeznaczonych do szkolenia M142 HIMARS na podwoziu M1140 Oshkosh wraz z pojazdami wsparcia oraz zapasem amunicji rakietowej: GMLRS, ATACMS i szkolnej LCRR. Dostawy pierwszych 18 wyrzutni zrealizowano w 2023 roku, natomiast w tym roku dostarczono pojazdy wsparcia, a 22 listopada br. do Polski przyleciał samolot transportowy na pokładzie którego znajdowały się dwie ostatnie z zamówionych wyrzutni. Dostawa ta zakończyła realizację zasadniczej części kontraktu z 2019 roku. Na jego podstawie w 18 wyrzutni HIMARS wyposażono 1. dywizjon rakiet z Orzysza, wchodzący w skład 1. Mazurskiej Brygady Artylerii z 16. Dywizji Zmechanizowanej oraz dwie wyrzutnie trafiły do Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia w Toruniu, gdzie utworzona miała zostać „Akademia HIMARS”.
Kolejne dostawy WWR HIMARS, które w Polsce otrzymały nazwę Homar-A, odbywać się mają na mocy zgody udzielonej przez amerykański Departament Stanu z 8 lutego 2023 roku oraz umowy ramowej podpisanej 11 września 2023 roku pomiędzy Agencją Uzbrojenia a amerykańskim koncernem Lockheed Martin. Umowa ta przewidywała pozyskanie łącznie 486 modułów wyrzutni systemu M142 HIMARS, na polskim podwoziu Jelcz 663.45 oraz z polskim systemem kierowania ogniem i dowodzenia Topaz, jak również transferem technologii w zakresie serwisowania i produkcji modułów wyrzutni oraz rakiet. Przy założeniu, że dywizjon liczy 18 wyrzutni, tej wielkości zamówienie powinno pozwolić na wyposażenie 27 dywizjonów rakiet. Oznacza to, że docelowo Siły Zbrojne RP (uwzględniając pierwszą umowę z 2019 roku) planowały pozyskanie sprzętu dla 28 dywizjonów rakiet wyposażonych w system Homar-A. Miały one pozwolić na sformowanie brygad rakiet.
Realizację programu Homar-A podzielono na dwa zasadnicze etapy, dla których powinny zostać podpisane odrębne umowy wykonawcze.
W pierwszym etapie, pozyskanych ma zostać 126 modułów wyrzutni (wyprodukowanych w USA), które będą montowane z podwoziami Jelcz 663.45 oraz integrowane z system Topaz. Umowy wykonawcze na ten etap dotyczyć mają także dostawy partii 227 mm kierowanych pocisków rakietowych GMLRS (Guided Multiple Launch Rocket System) wraz z POD-ami (czyli zasobnikami do modułów wyrzutni w których przechowywane i transportowane są pociski rakietowe). Każdy POD mieści 6 rakiet GMLRS. Zarówno pociski, jak i POD-y już w pierwszym etapie mają zostać wyprodukowane częściowo przez firmę Lockheed Martin, a częściowo przez polski przemysł. W tym celu zamówienie ma obejmować transfer do polskiego przemysłu technologii: naprawy, wymiany komponentów i montażu pocisków GMLRS, produkcji wybranych komponentów pocisków GMLRS oraz produkcji POD-ów. Podobnie jak w przypadku programu Homar-K, w ramach tego etapu ma zostać opracowany także POD z możliwością użycia rakiet kalibru 122 mm, które wojsko chce wykorzystywać do szkolenia ogniowego. Za ich produkcje będzie odpowiadał polski przemysł.
Aby mogło dojść do podpisania umów wykonawczych dla pierwszej fazy programu, wcześniej z rządem Stanów Zjednoczonych musi zostać zawarte porozumienie MoU dotyczące współprodukcji pocisków GMLRS i POD-ów tzw. Co-production Memorandum of Understanding. Proces ten zainicjowało wysłane w sierpniu 2023 roku zapytanie LoR (Letter of Request), w którym wystąpiono o zgodę na współprodukcję przez firmy polskiego przemysłu obronnego pocisków GMLRS i POD-ów. Proces jego rozpatrzenia i akceptacji po stronie amerykańskiej może trwać nawet 12-18 miesięcy, co ma wpływ na możliwy termin podpisania pierwszych umów wykonawczych. Wizyta delegacji Agencji Uzbrojenia, jaka miała miejsce w tym miesiącu w Stanach Zjednoczonych dotyczyła m.in. uzyskania wstępnej zgody amerykańskiego rządu (jeszcze przed podpisaniem ww. MoU) dla uzgodnionego zakresu współprodukcji pocisków GMLRS i POD-ów w Polsce, który będzie ujęty we wspomnianym MoU oraz będzie podstawą do negocjacji pierwszych umów wykonawczych.
Głównym wykonawcą tej części zamówienia w zakresie: napraw, montażu i współprodukcji pocisków GMLRS po polskiej stronie ma być spółka MESKO S.A. Osobnym problemem, który trzeba rozwiązać równolegle do negocjacji ze stroną amerykańską, jest zatem zapewnienie finansowania niezbędnych inwestycji w infrastrukturę tej polskiej firmy, aby mogła ona realizować zaplanowane w programie Homar-A zadania.
W Agencji Uzbrojenia nadal trwają przygotowania do rozpoczęcia negocjacji umów wykonawczych dla pierwszego etapu programu Homar-A, a ich podpisania można spodziewać się w II kwartale 2025 roku. Dlaczego umów, a nie umowy? Ponieważ będą to dwie umowy główne podpisane ze stroną amerykańską (nie licząc potrzebnych również umów podwykonawczych i z polskim przemysłem), jedna zawarta z rządem Stanów Zjednoczonych w trybie FMS (Foreign Military Sales), na elementy do sprzedaży których posiada prawa amerykański rząd oraz druga zawarta z firmą Lockheed Martin w trybie DCS (Direct Commercial Sales), na pozostałe planowane do pozyskania elementy systemu, w tym np. na integrację modułu wyrzutni z podwoziem Jelcz. Oznacza to, że obie umowy muszą być spójne ze sobą, zostać wynegocjowane równolegle i zawarte w tym samym czasie, co istotnie komplikuje cały proces.
W tym miejscu należy także przypomnieć, że polskie elementy systemu Homar-A, w tym podwozia Jelcz dla wyrzutni i pojazdy wsparcia wymagają odrębnych kontraktów wykonawczych, które będą zawierane z konsorcjum PGZ-WWR na podstawie umowy ramowej z 9 listopada 2022 roku.
W drugim etapie programu Homar-A planowano zamówienie pozostałych 360 modułów wyrzutni, ale wyprodukowanych już w Polsce. W tym celu, w etapie tym zaplanowano m.in. transfer technologii produkcji wyrzutni do polskiego przemysłu obronnego. W drugim etapie planowano również zamówienie kolejnej, dużej partii pocisków GMLRS wraz z POD-ami. Ich produkcja miałaby się odbywać już w zwiększonym zakresie w Polsce, częściowo na bazie technologii przekazanych w pierwszym etapie programu. Nie można jednak wykluczyć, że w rezultacie nowego „Planu Modernizacji Technicznej na lata 2025-2039”, który powinien zostać przyjęty w terminie do końca tego roku, liczba planowana do pozyskania w drugim etapie wyrzutni ulegnie zmianie (zostanie ograniczona), co może mieć także (negatywny) wpływ na zakres udziału polskiego przemysłu w realizacji tego etapu programu.
Warto w tym miejscy zwrócić uwagę na kompleksowe podejście to realizacji programu Homar-A, zakładające m.in. korzyści dla polskiego przemysłu, zarówno w zakresie współprodukcji jak i na etapie wsparcia eksploatacji. Umowy ramowe zawarte z firmą Lockheed Martin i polskim konsorcjum PGZ-WWR określiły zakres programu, zaś kolejne umowy wykonawcze będą przybliżały do osiągnięcia poszczególnych jego celów. Bardzo ważna jest przy tym korelacja pomiędzy poszczególnymi umowami wykonawczymi, zwłaszcza w przypadku pierwszego etapu programu. Jest to główny powód dla którego Agencja Uzbrojenia nie rozpoczęła dotąd negocjacji warunków umów wykonawczych tego etapu z firmą Lockheed Martin i polskim konsorcjum PGZ-WWR. Mimo to, wysłane zapytanie LoR dotyczące współprodukcji pocisków GMLRS i POD-ów w Polsce oraz prowadzone w tym zakresie rozmowy z rządem Stanów Zjednoczonych mające na celu podpisanie MoU wskazują, że przy programie Homar-A trwają prace, nawet jeśli nie są widoczne dla opinii publicznej.
Tomasz Dmitruk
