2024-12-07 08:00:45
Wydatki na obronność Polski w latach 2022-2025 według MON
W dniu 5 grudnia br. wicepremier i minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz w Sejmie RP przedstawił informację o wydatkach na obronność Polski poniesionych w latach 2022-2023 i planowanych na lata 2024-2025. W ocenie szefa MON planowane na 2025 rok wydatki na obronność mają być o 60% wyższe niż w 2023 roku i 2,5 razy wyższe niż w 2022 roku, osiągając poziom 4,7% PKB Polski. Z kolei wykonanie tegorocznych wydatków obronnych w zakresie budżetu państwa ma wynosić aktualnie 73%, natomiast wykonanie wydatków z Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych (FWSZ) na koniec br. ma osiągnąć poziom 65%-70%. Dla porównania wykonanie FWSZ w 2023 roku wyniosło ok. 50% planu.
Od 2022 roku nastąpił istotny wzrost ponoszonych przez Polskę wydatków na obronność. Kwoty przeznaczane na ten cel oraz ich odniesienie do PKB Polski wbrew pozorom mogą być liczone w różny sposób. Fot. DGRSZ.
W swoim wystąpieniu szef MON przytoczył także inne dane dotyczące wydatków obronnych w latach 2022-2025.
I tak w 2022 roku na obronność miały zostać zaplanowane wydatki w wysokości 2,7% PKB, a wykonanie osiągnięto na poziomie 2,23% PKB. W liczbach to wykonanie miało zamknąć się kwotą 68,4 mld PLN, w tym 57,1 mld PLN z budżetu państwa i 14,5 mld PLN z FWSZ na realizację celów określonych w „Programie rozwoju Sił Zbrojnych”.
W 2023 roku na obronność miały zostać zaplanowane wydatki w wysokości 4,2% PKB, a wykonanie osiągnięto na poziomie 3,26% PKB. W liczbach to wykonanie wynosiło 111,2 mld PLN, w tym 97 mld PLN z budżetu państwa i 23,3 mld PLN z FWSZ (ok. 50% planu).
Z kolei w 2024 roku wydatki obronne zaplanowano w łącznej wysokości ponad 153 mld PLN, co miało stanowić 4,2% PKB Polski, w tym 117,6 mld PLN z budżetu państwa i 41,8 mld PLN z FWSZ.
Natomiast w 2025 roku wydatki obronne zaplanowano w łącznej wysokości 186,6 mld PLN, co ma stanowić 4,7% PKB Polski, w tym 123,5 mld PLN z budżetu państwa i 65,4 mld PLN z FWSZ.
Komentarz
Do powyższych liczb warto się jednak odnieść, ponieważ w ocenie autora bez komentarza i poznania uwarunkowań, nie dają one pełnego obrazu oraz mogą prowadzić do błędnej interpretacji.
Zacznijmy od 2022 roku. Według ustawy budżetowej na 2022 rok z dnia 17 grudnia 2021 roku z budżetu państwa planowano wydatkować 57,564 mld PLN. Dodatkowo kwota 191,7 mln PLN miała zostać wydatkowana z Funduszu Modernizacji Sił Zbrojnych (który istniał zanim ustanowiono FWSZ), a kwota 27 mln PLN z budżetu Agencji Mienia Wojskowego. Łącznie na obronność w 2022 roku planowano zatem wydatkować 57,783 mld PLN, co miało stanowić 2,20% PKB Polski (a nie jak podaje MON 2,7% PKB). Do obliczeń tych zakładano, że PKB Polski w 2022 roku osiągnie poziom 2626,3 mld PLN.
Podana przez MON wartość 2,7% PKB planowanych łącznych wydatków na obronność w 2022 roku prawdopodobnie opiera się o plan po zmianach, który obowiązywał przez jakiś czas. Przy czym nie wiadomo, czy dotyczyło to planu po zmianach przyjętego z chwilą wejścia w życie ustawy „o obronie Ojczyzny” (co nastąpiło 23 kwietnia 2022 roku), czy też planu po zmianach, przyjętego z chwilą nowelizacji ustawy budżetowej na 2022 rok (co nastąpiło na podstawie ustawy „o zmianie ustawy budżetowej na rok 2021” z dnia 1 października 2021 roku). Do tego nie podano, do jakiej szacunkowej wartości PKB Polski w 2022 roku ten plan się odnosił (a ten szacunek się zmieniał w ciągu roku). Zatem plan łącznych wydatków na obronność w 2022 roku zapewne wynosił w jakiejś chwili 2,7% PKB, ale nie był to plan z początku 2022 roku i nie podano z którego dnia był to plan.
Przejdźmy do wykonania wydatków na obronność w 2022 roku. Z budżetu państwa w 2022 roku wydatkowano 57,533 mld PLN, w tym 57,078 mld PLN w ramach części 29 budżetu „Obrona narodowa” (i do tego odnosi się zapewne podana przez szefa MON kwota 57,1 mld PLN) i 454,7 mln PLN w ramach działu 752 „Obrona narodowa” w innych częściach budżetu państwa. Ponadto w 2022 roku na obronność wydatkowano 1,438 mld PLN z Funduszu Modernizacji Sił Zbrojnych (o czym szef MON nie wspominał) oraz 14,638 mld PLN z FWSZ (w tym 14,496 mld PLN na cele „Programu rozwoju Sił Zbrojnych” – i tą kwotę podano w informacji szefa MON), a także 18,1 mln PLN z budżetu Agencji Mienia Wojskowego.
Łącznie w 2022 roku na obronność wydatkowano zatem 73,627 mld PLN, a jeśli policzymy z FWSZ tylko wydatki na cele „Programu rozwoju Sił Zbrojnych”, to będzie to kwota 73,485 mld PLN, natomiast szef MON podał kwotę wykonania na poziomie tylko 68,4 mld PLN.
Trzeba jednak dodać, że w ramach wydatków budżetowych na obronność (w kwocie 57,533 mld PLN) znajdowały się środki w wysokości 6,3 mld PLN przekazane z budżetu państwa do Funduszu Modernizacji Sił Zbrojnych. Jak już wspomniano, wydatkowano z nich 1,438 mld PLN, natomiast resztę (4,862 mld PLN) przekazano do FWSZ (po likwidacji Funduszu Modernizacji Sił Zbrojnych) i nie wiadomo publicznie ile z niej wydano, a ile pozostało jako oszczędności FWSZ. Jeśli tę kwotę odejmiemy od łącznego wykonania 73,485 mld PLN, to otrzymamy sumę 68,623 mld PLN, co będzie już wartością zbliżoną do tej podanej przez szefa MON 5 grudnia br. (tj. 68,4 mld PLN).
Według aktualnych danych GUS, PKB Polski w 2022 roku wyniósł 3100,85 mld PLN. Jeśli policzymy dla tego PKB procentowe wydatki na obronność od kwoty przyjętej przez MON (68,4 mld PLN), to będzie to 2,21% PKB (szef MON podał 2,23% PKB, zatem zapewne przyjęto nieco niższą wartość PKB), natomiast jeśli policzymy od łącznych wydatków (73,627 mld PLN), to wskaźnik ten wyniesie 2,37% PKB. W tym zakresie warto też dodać, że za 2022 roku w sprawozdawczości NATO dla Polski wydatki na obronność wykazywane są również na poziomie 2,23% PKB.
Podsumowując 2022 rok, biorąc pod uwagę plan wydatków obronnych ujętych w pierwotnej ustawie budżetowej, na obronność zakładano wydatkować 2,20% PKB (a nie 2,7% PKB), natomiast wykonanie wyniosło 2,21-2,23% PKB, jeśli odejmiemy środki (4,862 mld PLN), które choć formalnie zostały wydatkowane z budżetu państwa, to realnie nie zostały wydane, tylko na koniec roku stanowiły oszczędności FWSZ.
Przejdźmy do 2023 roku. Według ustawy budżetowej na 2023 rok z dnia 15 grudnia 2022 roku z budżetu państwa planowano wydatkować 97,445 mld PLN oraz kwotę ok. 40 mld PLN z FWSZ na cele „Programu rozwoju Sił Zbrojnych” (zgodnie z informacjami o wysokości wydatków z FWSZ w 2023 roku podanymi podczas posiedzeń Sejmowej KON nr 94 z 27 października 2022 roku i Senackiej KON nr 40 z 5 stycznia 2023 roku). Licząc łączne wydatkowanie należało przy tym odjąć kwotę 9,6 mld PLN planowaną do przekazania z budżetu państwa do FWSZ. Łącznie na obronność w 2023 roku planowano zatem wydatkować 127,845 mld PLN, co miało stanowić 3,9% PKB Polski. Do obliczeń tych przyjęto szacunek, że PKB Polski w 2023 roku osiągnie poziom 3248,0 mld PLN.
W informacji z 5 grudnia br. szef MON podał natomiast, że plan wydatków na obronność w 2023 roku miał wynosić 4,2% PKB. Być może taki plan był po zmianach, w szczególności z uwzględnieniem zmiany nr 1 planu wydatków FWSZ, zgodnie z którym łączne wydatki FWSZ w 2023 roku miały wynosić 49,720 mld PLN, w tym 45,875 mld PLN na cele „Programu rozwoju Sił Zbrojnych”, a kwota przekazywana z budżetu państwa do FWSZ 10,6 mld PLN, czyli łączne wydatki można było określić odpowiednio na 138,125 mld PLN lub 132,725 mld PLN.
Co ciekawe, podczas konferencji MON „Wojsko Polskie 2024”, która odbyła się 4 października br. podano, że na wydatki obronne w 2023 roku zaplanowano kwotę 137,1 mld PLN, co miało stanowić 3,9% PKB (czyli w październiku br. plan wydatków obronnych w 2023 roku resort obrony określał na 3,9% PKB, a w grudniu br. już na 4,2%).
Przejdźmy do wykonania wydatków na obronność w 2023 roku. Z budżetu państwa w 2023 roku wydatkowano 97,612 mld PLN, w tym 97,080 mld PLN w ramach części 29 budżetu „Obrona narodowa” (i do tego odnosi się zapewne podana przez szefa MON kwota 97 mld PLN) i 532,6 mln PLN w ramach działu 752 „Obrona narodowa” w innych częściach budżetu państwa. Ponadto w 2023 roku na obronność wydatkowano 24,189 mld PLN z FWSZ (w tym 23,294 mld PLN na cele „Programu rozwoju Sił Zbrojnych” – i tą kwotę podano w informacji szefa MON). Licząc łączne wydatkowanie należy odjąć kwotę 10,6 mld PLN przekazaną z budżetu państwa do FWSZ.
Podczas konferencji MON "Wojsko Polskie 2024", która odbyła się w październiku br. podawano, że w 2023 roku na obronność Polski (łącznie z budżetu państwa i FWSZ) zaplanowano 3,9% PKB, a w 2024 roku kwotę 158,8 mld PLN, co ma stanowić 4,2% PKB (jak na powyższej grafice MON). Dwa miesiące później, szef MON Władysław Kosiniak-Kamysz w Sejmie RP podał, że w 2023 roku na obronność zaplanowano 4,2% PKB, a w 2024 roku ponad 153 mld PLN, co ma stanowić 4,2% PKB. Które kwoty i procenty są zatem prawdziwe? Grafika MON.
Łącznie w 2023 roku na obronność wydatkowano zatem 111,201 mld PLN (i taką kwotę podano w informacji szefa MON z 5 grudnia br.), a jeśli policzymy z FWSZ tylko wydatki na cele „Programu rozwoju Sił Zbrojnych”, to będzie to kwota 110,306 mld PLN.
Według aktualnych danych GUS, PKB Polski w 2023 roku wyniósł 3401,61 mld PLN. Jeśli policzymy dla tego PKB procentowe wydatki na obronność od kwoty przyjętej przez MON (111,2 mld PLN), to będzie to 3,27% PKB (szef MON podał 3,26% PKB, zatem zapewne przyjęto nieco niższą wartość PKB), natomiast jeśli policzym łączne wydatki uwzględniając z FWSZ tylko wydatki na cele „Programu rozwoju Sił Zbrojnych” to łączne wykonanie wyniesie 110,306 mld PLN, a wskaźnik ich udziału w PKB 3,24%.
Wykonanie łącznych wydatków FWSZ w 2023 roku w odniesieniu do planu po zmianie nr 1 wyniosło zatem łącznie 48,6%, a w zakresie wydatków FWSZ na cele „Programu rozwoju Sił Zbrojnych” 50,8%.
Przejdźmy do 2024 roku. Według ustawy budżetowej na 2024 rok z dnia 18 stycznia 2024 roku z budżetu państwa planowano wydatkować 118,14 mld PLN, w tym 117,520 mld PLN z części 29 budżetu – i tę kwotę podał szef MON 5 grudnia br.) oraz kwotę 52,590 mld PLN z FWSZ, w tym 45,875 mld PLN na cele „Programu rozwoju Sił Zbrojnych” (zgodnie planem wydatków FWSZ po zmianie nr 1).
Tymczasem szef MON 5 grudnia br. podał, że wydatki z FWSZ w 2024 roku planowane są na poziomie 41,8 mld PLN. Oznacza to prawdopodobnie, że w zaopiniowanej przez Sejmową Komisję Obrony Narodowej 20 listopada br. zmianie nr 2 planu finansowego FWSZ na 2024 rok (posiedzenie niejawne) planowane na 2024 rok wydatki z FWSZ zostały obniżone, co jednocześnie pozwoli na koniec br. na deklarowanie przez MON wyższego procentowego poziomu jego wykonania.
Licząc łączne wykonanie wydatków obronnych należały pamiętać o odjęciu kwoty 12,8 mld PLN planowanej do przekazywania z budżetu państwa do FWSZ. Łącznie na obronność w 2024 roku planowano zatem wydatkować 157,93 mld PLN, a jeśli policzymy z FWSZ tylko wydatki na cele „Programu rozwoju Sił Zbrojnych”, to będzie to kwota 151,215 mld PLN. Natomiast według informacji przekazanej przez szefa MON 5 grudnia br. łączne wydatki obronne mają wynieść „ponad 153 mld PLN”. Nie wiadomo jednak, co dokładnie składa się na tą kwotę. Gdyby przyjąć, że jest to 118,14 mld PLN z budżetu państwa, plus deklarowane 41,8 mld PLN z FWSZ, minus 12,8 mld PLN przekazane z budżetu państwa do FWSZ, to powinna to być kwota 147,14 mld PLN, a nie ponad 153 mld PLN. Prawdopodobnie zatem po zmianie nr 2 planu wydatków FWSZ, łączne wydatki FWSZ mają wynieść ok. 47,7 mld PLN, w tym 41,8 mld PLN na cele „Programu rozwoju Sił Zbrojnych”.
Według danych MF, PKB Polski w 2024 roku na potrzeby ustawy budżetowej szacowano na poziomie 3770,9 mld PLN. Jeśli policzymy dla tego PKB procentowe wydatki na obronność od kwoty przyjętej przez MON (153 mld PLN), to będzie to 4,1% PKB, jeśli policzymy od łącznych wydatków FWSZ wg. planu wydatków po zmianie nr 1 (157,93 mld PLN), to wskaźnik ten wyniesie 4,2% PKB, natomiast jeśli policzymy od wydatków FWSZ wg. planu wydatków po zmianie nr 1, ale uwzględnimy tylko wydatki na cele „Programu rozwoju Sił Zbrojnych” (151,215 mld PLN), to wskaźnik ten wyniesie 4,0% PKB.
Przejdźmy do 2025 roku. Według projektu ustawy budżetowej na 2025 rok zaakceptowanego przez Sejm RP 6 grudnia br. (tj. wczoraj) z budżetu państwa planuje się wydatkować na obronność 124,3 mld PLN, w tym 123,5 mld PLN z części 29 budżetu (i tę kwotę podał szef MON 5 grudnia br.) oraz kwotę 76,267 mld PLN z FWSZ, w tym 65,420 mld PLN na cele „Programu rozwoju Sił Zbrojnych” (i tę kwotę podał szef MON 5 grudnia br.). Licząc łączne wydatki na obronność należy odjąć kwotę 14,021 mld PLN planowaną do przekazywania z budżetu państwa do FWSZ. Łącznie na obronność w 2025 roku planuje się zatem wydatkować 186,6 mld PLN, co ma stanowić 4,7% PKB Polski w 2025 roku (szacowanego na kwotę 3973,1 mld PLN), przy czym w kwocie tej uwzględnione są łączne wydatki z FWSZ, a nie tylko te na cele „Programu rozwoju Sił Zbrojnych”, czyli także wydatki na spłatę zadłużenia FWSZ, oraz płatności odsetek od tego zadłużenia.
Powyższa analiza wskazuje, że kwotami łącznych wydatków na obronność w poszczególnych latach i wskaźnikiem procentowym PKB przeznaczanym na obronność można dość elastycznie "manewrować", w zależności od potrzeb i sposobu liczenia, przyjmując różne uwarunkowania, tj.: różne plany wydatków (w różnej wersji), wydatki FWSZ łączne lub tylko na cele „Programu rozwoju Sił Zbrojnych” oraz różne wartości szacunków PKB (zmieniające się w trakcie roku).
Oceniając przedstawione dane nie można wykluczyć, że uwarunkowania przyjęte dla podanych przez szefa MON 5 grudnia br. planów i wykonania wydatków obronnych w poszczególnych latach były odmienne (niestety nie zostały one podane), co uniemożliwia w praktyce ich wiarygodne i precyzyjne porównanie, bowiem może okazać się, że porównano „jabłka z gruszkami”.
Przykładowo, dla planowanego wykonania wydatków FWSZ na poziomie 65-70% nie wiadomo, czy jest to wskaźnik liczony od planu bazowego wydatków FWSZ na 2024 rok, czy od planu po zmianie nr 1, a może od planu po zmianie nr 2 oraz czy dotyczy łącznych wydatków FWSZ, czy tylko tych na cele „Programu rozwoju Sił Zbrojnych”. Jeśli 65% wykonanie policzymy od planu wydatków FWSZ po zmianie nr 2 i tylko dla wydatków na cele „Programu rozwoju Sił Zbrojnych” (tj. od kwoty 41,8 mld PLN), to będzie to wydatek na poziomie 27,17 mld PLN, natomiast jeśli tą kwotę 27,17 mld PLN odniesiemy do planu bazowego wydatków FWSZ tj. 45,875 mld PLN, to wykonanie wyniesie nie 65%, ale 59,2%. To nadal więcej niż w 2023 roku, ale przykład ten pokazuje, że uwarunkowania mają istotne znaczenie, a te nie zostały podane w sejmowym wystąpienu szefa MON.
Inny przykład, szef MON mówiąc o wydatkach z FWSZ odnosił się do wydatków na cele „Programu rozwoju Sił Zbrojnych”, natomiast kiedy mówił już o łącznych wydatkach na obronność, to w podanych kwotach uwzględniane były już całkowite wydatki FWSZ.
Tomasz Dmitruk
