2022-12-10 13:21:15
Zmiany w wydatkach obronnych na 2022 rok
W okresie od początku br. do końca października br. w części 29 budżetu państwa „Obrona narodowa” zaszły istotne zmiany, o których nie informowano dotąd publicznie. Łączna wartość wydatków zaplanowanych na obronność w tej części budżetu państwa niewiele się zmieniła, bo wzrosła o 51,8 mln PLN (0,1%), ale aż o 4,179 mld PLN (29,4%) zmniejszono planowany poziom wydatków majątkowych, przesuwając te środki do pozostałych kategorii tj. na: dotacje i subwencje (wzrost o 505,2 mln PLN – 16,6%), świadczenia na rzecz osób fizycznych (wzrost o 486,5 mln PLN – 4,7%) i wydatki bieżące (wzrost o 3,239 mld PLN – 11,0%). Konsekwencją tej zmiany, było zmniejszenie planowanych wydatków na Plan Modernizacji Technicznej (PMT), czyli głównie na zakupy nowego sprzętu wojskowego o aż ok. 3,94 mld PLN (32%). Z drugiej strony o 1,29 mld PLN (40%) wzrosły planowane wydatki na Plan Zakupu Środków Materiałowych (PZŚM), czyli na pozyskanie m.in. środków bojowych, w tym amunicji.
Bez rozgłosu w 2022 roku planowane wydatki na modernizację techniczną Wojska Polskiego w ramach Planu Modernizacji Technicznej ograniczono o ok. 3,9 mld PLN (32%). Fot. US Army.
W rezultacie dokonanej zmiany wskaźnik udziału wydatków majątkowych w łącznych wydatkach części 29 budżetu z rekordowego poziomu 32,3% zmalał do zaledwie 24,9%. Również wskaźnik udziału wydatków na Plan Modernizacji Technicznej w łącznych wydatkach części 29 budżetu z wysokiego poziomu 28,4% zmalał do 21,5%. Tak niskiego poziomu tego wskaźnika nie było od wielu lat.
Co było powodem dokonanych zmian? Na dziś można już stwierdzić, że z pieniędzy które początkowo planowano przeznaczyć na modernizację techniczną Wojska Polskiego (w ramach Centralnych Planów Rzeczowych) w kwocie 2,66 mld PLN przesunięto na: dotacje, subwencje, świadczenia na rzecz osób fizycznych oraz wydatki bieżące związane z funkcjonowaniem Sił Zbrojnych RP. Prawdopodobnie dodatkowe środki należało zapewnić m. in. na finansowanie Dobrowolnej Zasadniczej Służby Wojskowej oraz na planowany wzrost liczebności wojska, co jest skutkiem przyjęcia w marcu br. ustawy o obronie Ojczyzny. Drugim powodem wzrostu planowanych wydatków związanych z funkcjonowaniem wojska jest z pewnością inflacja, wyższa, niż zakładano na etapie projektu ustawy budżetowej.
Druga istotna zmiana była związana z przesunięciem kwoty ok. 1,29 mld PLN z zakupów sprzętu wojskowego w ramach PMT, na zakupy środków materiałowych w ramach PZŚM (tj.: materiałów pędnych i smarów, przedmiotów umundurowania i wyekwipowania, amunicji i materiałów wybuchowych, produktów żywnościowych, medycznych środków materiałowych), co jest zapewne skutkiem wojny na Ukrainie i potrzeby pilnego uzupełnienia posiadanych zapasów tego rodzaju produktów, z których część przekazano stronie ukraińskiej.
W kategorii dotacje i subwencje, w której wydatki wzrosły o ponad 500 mln PLN można dość dokładnie określić na jakie cele przeznaczono dodatkowe pieniądze. I tak najważniejsze planowane zmiany to:
- Planowane dotacje podmiotowe z budżetu dla jednostek systemu szkolnictwa wyższego i nauki, zaliczanych do sektora finansów publicznych wzrosły z 484 mln PLN do 610,9 mln PLN (wzrost o 126,9 mln PLN);
- Planowane dotacje podmiotowe z budżetu dla państwowych instytucji kultury wrosły z 46,3 do 51,1 mln PLN (wzrost o 4,8 mln PLN);
- Planowane subwencje z budżetu dla podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki, zaliczanych do sektora finansów publicznych wzrosły z 563 mln PLN do 575,1 mln PLN (wzrost o 12 mln PLN);
- Planowane dotacje celowe na zadania wynikające z „Planu zabezpieczenia potrzeb Sił Zbrojnych realizowanych przez przedsiębiorców” (wcześniej tzw. Program Mobilizacji Gospodarki) wzrosły z 144,1 mln PLN do 195,2 mln PLN (wzrost o 51,1 mln PLN);
- Planowane dotacje celowe dla Agencji Mienia Wojskowego wzrosły z 1,218 mld PLN do 1,465 mld PLN (wzrost o 247 mln PLN).
Zmniejszone wydatki na zakupy sprzętu wojskowego w ramach PMT w 2022 roku prawdopodobnie uda się zrekompensować zaplanowanymi wydatkami na zakupy sprzętu wojskowego w ramach Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych, jednak gdyby doszło do długookresowej zmiany struktury wydatków polegającej na zwiększeniu kosztów bieżących przy zmniejszeniu wydatków majątkowych, byłaby to bardzo niekorzystna zmiana. Na szczęście tendencji tej powinno udać się uniknąć dzięki podniesieniu od 2023 roku wydatków na obronność z 2,2% PKB do 3,0% PKB.
W sprawie dokonanych zmian planowanych wydatków obronnych w 2022 roku skierowaliśmy pytania do Ministerstwa Obrony Narodowej, na które odpowiedzi powinny zostać udzielone w najbliższym czasie. Po ich otrzymaniu obiecujemy wrócić do tematu.
(TD)
Aktualizacja 18.12.2022
W odpowiedzi na pytania redakcji o przyczyny zmniejszenie wydatków majątkowych i na Centralne Plany Rzeczowe resort obrony narodowej w dniu 16 grudnia 2022 roku przekazał następującą informację:
"Resort obrony narodowej stosując obowiązujące przepisy prawa i umocowane w nim mechanizmy regulujące obszar finansów publicznych, na bieżąco reagował na dynamiczne zmiany w zakresie sytuacji polityczno-militarno-gospodarczej wpływające na wysokość wydatków, a tym samym na kształt budżetu resortu.
Sytuacja na granicy polsko-białoruskiej, wojna na Ukrainie oraz związana z nimi zwiększona obecność wojsk sojuszniczych w Polsce, rosnące ceny energii i paliw skutkujące wzrostem wydatków na utrzymanie jednostek i kosztów zintensyfikowanego szkolenia wojsk, wymusiły dokonanie wewnętrznych relokacji budżetu MON. Powyższe czynniki znalazły odzwierciedlenie m.in. w zwiększonych nakładach na zakupy realizowane w ramach Planu Zakupu Środków Materiałowych.
Należy także pamiętać, że zwiększone do 3% PKB nakłady na wydatki obronne państwa, obowiązywać będą dopiero od roku 2023, podczas gdy ustawa z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, która weszła w życie 23 kwietnia 2022 r. wprowadziła szereg istotnych zmian (m.in. w zakresie: dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej, aktywnej i pasywnej rezerwy, żołnierzy zawodowych w okresie kształcenia, świadczenia motywacyjnego dla żołnierzy zawodowych z długoletnią wysługą) dodatkowo wpływających na strukturę budżetu MON już w trakcie bieżącego roku budżetowego, przy czym wszystkie skutki finansowe wejścia w życie powyższej ustawy zostały zabezpieczone przez resort obrony narodowej w ramach posiadanego budżetu na rok 2022.
Wspomniana ustawa wprowadziła jeszcze jedną istotną zmianę dotyczącą sposobu finansowania rozwoju sił zbrojnych, w tym ich modernizacji, a mianowicie utworzyła Fundusz Wsparcia Sił Zbrojnych.
Istotnym zatem jest, że finansowanie zakupów sprzętu wojskowego w ramach Planu Modernizacji Technicznej posiada więcej niż jedno źródło finansowania.
Część wydatków dotyczących zakupu nowoczesnego sprzętu wojskowego finansowana jest w ramach budżetu resortu a część ze środków Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych. Pomimo zmniejszenia planu wydatków budżetowych w obszarze wydatków majątkowych przeznaczonych na zakup sprzętu wojskowego, łączna wartość nakładów – biorąc pod uwagę oba źródła finansowania – uległa zwiększeniu w stosunku do wartości zaplanowanej w ustawie budżetowej na 2022 rok".
Oceniając ostatnie zdanie przekazanej odpowiedzi należy stwierdzić, że jest ono prawdziwe, o ile uda się zrealizować plan wydatków FWSZ, bowiem na początku 2022 roku na modernizację techniczną planowano wydatkować z PMT kwotę 16,2 mld PLN i 0,19 mld PLN z Funduszu Modernizacji Sił Zbrojnych (FMSZ), a także dodatkowo zabezpieczono w ramach FMSZ 6,42 mld PLN na finansowanie innych zadań, w tym programu pozyskania czołgów M1A2 SEPv3 Abrams. Łącznie zatem na modernizację techniczną planowano przeznaczyć 22,82 mld PLN.
Obecnie planowane wydatki na PMT zmniejszono do poziomu ok. 12,7 mld PLN, z FMSZ (przed jego zastąpieniem przez FWSZ) wydatkowano 1,44 mld PLN, a z FWSZ zaplanowano wydatki na poziomie 20,05 mld PLN. Daje to łączny budżet modernizacyjny w wysokości 34,19 mld PLN, a zatem o 11,37 mld PLN wyższy, niż planowano na początku 2022 roku. W tym miejscu warto także wspomnieć, że kilka dni temu poinformowano, że Bank Gospodarstwa Krajowego (obsługujący FWSZ) pozyskał 4 mld USD na zakupy zbrojeniowe na rynku amerykańskim, co prawdopodobnie pozwoli na realizację planu wydatków FWSZ w 2022 roku.
(TD)
