• Tweet

Lotnictwo sił zbrojnych Iraku w 2015 roku

     Lotnictwo sił zbrojnych Iraku składa się z dwóch formacji – Sił Powietrznych (Al Quwwa al Jawwiya al Iraqiya) oraz lotnictwa Wojsk Lądowych. Obie musiały być odbudowywana praktycznie od podstaw po 2004 roku, stąd dysponują relatywnie nowym sprzętem – jedynymi starszymi wiekiem są szturmowe Su-25, z których część była kupiona przez reżim Husseina jeszcze w latach osiemdziesiątych. Ich zakup/repatriacja są jednak wymuszone sytuacją militarną państwa irackiego, walczącego z islamistami. Wojna z ISIS skomplikowała sytuacja z produkowanymi dla Iraku przez koncern Lockheed Martin bojowymi F-16 Fighting Falcon, które zostały zatrzymane przez administrację amerykańską z powodu sytuacji na Bliskim Wschodzie.

  Al Quwwa al Jawwiya al Iraqiya liczą obecnie dziesięć dywizjonów: cztery szkolne i treningowe (1., 9., 12., 203.), dwa transportowe (23., 33.), jeden bojowy (20.) i trzy rozpoznawcze (3., 70., 87.), natomiast lotnictwo armije - dziewięć: trzy transportowe (2., 4., 200.), cztery bojowe (28., 35., 55., 88.), jeden rozpoznawczy (21.) i jeden operacji specjalnych (15.).

Podstawowa funkcja - szkolenie

  Pierwsze statki powietrzne przekazano Irakowi w grudniu 2004 roku ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich – było to pięć śmigłowców Bell Agusta AB206B-3 JetRanger, ale ich dostawa została opóźniona do maja 2005 roku, wówczas dopiero przybyły na lotnisko w Bagdadzie. Śmigłowce były początkowo na stanie 3. Dywizjonu w bazie Al Muthana, na zachód od Bagdadu, a następnie 12. Dywizjonu Szkolenia Lotniczego.

Śmigłowce Bell IA-407, będące jednosilnikową wersją rozwojową Bell 206 Jet Ranger, dostarczane były do Iraku w latach 2011-2014. Fot. USAF.

 W związku z tym, że na początku największe zapotrzebowanie odnotowano w zakresie kadr lotniczych, w październiku 2007 roku rozpoczęła funkcjonowanie Szkoła Lotnicza Sił Powietrznych, została ona odbudowana po ataku na Irak w 2003 roku. Proces jej tworzenia trwał około dwóch lat, a inauguracja szkolenia lotniczego zbiegła się z wprowadzeniem do służby dwóch pierwszych samolotów Cessna 172R z 12 zamówionych w marcu 2007 roku. Początkowo treningi pilotów irackich były prowadzone przez instruktorów z 52^nd Expeditionary Flying Training Squadron USAF. Pod koniec kwietnia 2008 roku otrzymano osiem pozostałych maszyn Cessna przypisanych do 201. Dywizjonu Treningowego, który został przeformowany w marcu 2011 roku w 1. Dywizjon Treningowy.

   Kolejne lekkie śmigłowce, tym razem 10 maszyn typu OH-58C Kiowa, przekazały Stany Zjednoczone, z nadwyżek US Army National Guard w kwietniu 2008 roku. Maszyny zostały podporządkowane 12. Dywizjonowi Szkolenia Lotniczego w Balad, który następnie przesunięto do bazy Taji. W grudniu tego roku przekazano pięć kolejnych lekkich Jet Rangerów, tym razem produkcji Bell Helicopters. Wszystkie lekkie śmigłowce przeznaczone zostały początkowo do szkolenia – Kiowy były stosowane do treningu w lotach bez widoczności. W pierwszej kolejności zamówiono także jednosilnikowe maszyny wielozadaniowe Cessna TC-208B Grand Caravan w wersji szkolnej (dwuster), dostarczone w marcu 2008 roku i włączone do służby w 201. Dywizjonie, obok lekkich maszyn Cessna 172.

  W grudniu 2007 roku Irak zamówił 20 serbskich samolotów szkolnych UVTA Lasta 95N – zostały one dostarczone w okresie od sierpnia 2010 roku do marca roku następnego i wcielone do 9. Dywizjonu Szkolnego. W grudnu 2009 roku jednostka została przeniesiona do bazy Speicher koło Tikritu. Kolejna jednostka szkolna o numerze 203 została wyposażona w 15 samolotów turbośmigłowych Beechcraft T-6A Texan II dostarczonych do Iraku w okresie od stycznia do września 2010 roku. Maszyny były początkowo, tj. od marca 2010 roku, pilotowane przez instruktorów z 52^nd EFTS. Od września następnego roku jednenastu irackich instruktorów przejęło od Amerykanów szkolenie podstawowe, ci drudzy pozostawali jako instruktorzy treningu zaawansowanego.

Wielozadaniowe maszyny Cessna 208 są używane przez lotnictwo irackie w trzech odmianach - treningowej TC-208, rozpoznawczej RC-208 i uzbrojonej w pociski Hellfire AC-208. Fot. USAF.

  W grudniu 2013 roku Irak zamówił 24 szkolno-bojowe odrzutowe KAI T-50IQ Golden Eagle, w następnym roku 20 pakistańskich tłokowych maszyn szkolnych PAC Super Mushshak, a w marcu 2015 roku rząd czeski zaakceptował porozumienie o dostawie 15 spisanych z stanu, ale praktycznie nowych samolotów Aero Vodochody L-159, w tym 11 ze z magazynów długotrwałego składowania, 4 z aktualnych zasobów sił powietrznych. Irackie lotnictwo planuje, że do służby wdrożonych zostanie 10 jednomiejsowych samolotów L-159A oraz 2 dwumiejscowe. Pozostałe trzy posłużyć mają jako zapas części zamiennych.

Operacyjne jednostki Sił Powietrznych Iraku

  Pierwsza jednostka transportowa lotnictwa Iraku – 23. Dywizjon Transportowy – po wojnie została sformowana w styczniu 2005 roku w bazie Talil (Al Ali) w składzie trzech samolotów Lockheed C-130E Hercules przekazanych z zasobów USAF. Planowano również pozyskanie dwóch jeszcze starszych C-130B z Jordanii, składowanych na lotnisku w Ammanie, ale po ocenie ich stanu technicznego zrezygnowano z tego przedsięwzięcia. W Jordanii natomiast szkolono pierwszych pilotów i załogi maszyn wielosilnikowych lotnictwa irackiego – zadanie to realizował 777^th Expeditionary Airlift Squadron, który wydzielił do tych zadań grupę z bazy Little Rock.

  23. Dywizjon został przeniesiony z Talil do bazy Al Muthana koło Bagdadu w styczniu 2006 roku i przez kolejne trzy lata nie zwiększył swojego stanu posiadania. Dopiero w czerwcu 2009 roku rząd iracki zamówił cztery najnowsze transportowce C-130J-30, kolejne dwa w październiku 2009 roku. Zostały one dostarczone do maja 2013 roku. Jednocześnie we wrześniu 2009 roku zakupiono na Ukrainie sześć transportowych An-32B wyremontowanych i zmodernizowanych w zakładach Antonowa w Kijowie. Mimo ponad rocznego opóźnienia dostaw samoloty zostały zgrupowane od lipca 2012 roku w nowo utworzonym 33. Dywizjonie Transportowym.

Pierwszymi operacyjnymi śmigłowcami irackich sił zbrojnych po 2003 roku były UH-1H. Fot. US Army.

  Pierwszymi samolotami rozpoznawczymi i patrolowymi Al Quwwa al Jawwiya al Iraqiya były dwa Seabird SBL7A-360A Seeker i osiem maszyn SAMA CH-2000-MTSA (Military Tactical Surveillance Aircraft) zakupione w Jordanii w październiku 2004 roku i dostarczonych w ciągu następnych dwóch lat. Samoloty weszły w skład utworzonego w styczniu 2005 r. 70. Dywizjonu Rozpoznawczego, początkowo stacjonującego w Basrze, a od października 2010 roku operującego z lotniska Al Ali. Kolejnym wzmocnieniem sił rozpoznawczych jest dostawa turbośmigłowych Beechcraft King Air 350ER zamówionych w marcu 2007 roku. Obecnie 11 z nich jest wykorzystywanych do zadań rozpoznania (ISR), natomiast 14 sztuk jako samoloty transportowe i do przewozu ważnych osobistości. Według założeń irackiego ministerstwa obrony obowiązujących pod koniec zeszłego roku planowane było przejęcie łącznie 24 takich dwusilnikowych Beechcraftów w wersji rozpoznawczej i 24 w odmianie transportowej i VIP.

  Kolejne samoloty typu Cessna 208 Grand Caravan w wersji rozpoznawczej RC-208B operują w ramach 3. Dywizjonu Rozpoznawczego od listopada 2008 roku, a uzbrojone AC-208B - od grudnia 2008 roku. Samoloty w tej odmianie mogą mieć podwieszone pociski rakietowe AGM-114 Hellfire – pierwszego udanego odpalenia rakiety Hellfire dokonano po prawie rocznym szkoleniu, w listopadzie 2009 roku na poligonie w pobliżu miejscowości Al Assad. Po wspomnianym przemianowaniu 201. Dywizjonu Szkolnego na 1. Dywizjon Szkolny, treningowe Cessna TC-208B przeniesiono do 3. Dywizjonu Rozpoznawczego.

Sześć transportowych C-130J-30 Hercules zabezpiecza na razie większość potrzeb sił zbrojnych Iraku. Fot. Lockheed Martin.

  W 2013 roku zamówiono również 24 lekkie turbośmigłowe samoloty bojowe AT-6C Texan II, które mogą być uzbrojone w zasobniki z bronią strzelecką lub niekierowanymi pociskami rakietowymi albo bomby, w tym kierowane, a ich dostawy powinny być zrealizowane w latach 2015-2016.

  Odrzutowe maszyny wielozadaniowe F-16C/D Block 52 Fighting Falcon (F-16IQ) zamówiono w 2011 roku w ramach dwóch kontraktów - łącznie 36 maszyn, w tym 30 jednomiejscowych F-16C IQ. Siły lotnicze oczekiwały przylotu ze Stanów Zjednoczonych zamówionych maszyn w latach 2013-2018. Obecna niepewna sytuacja polityczno-militarna państwa irackiego spowodowała jednak, że osiem pierwszych gotowych F-16 zostało zatrzymanych w USA i przebazowanych na lotnisko w bazie Tuscon, aby kontynuować proces szkolenia irackich pilotów bojowych. W procesie treningu Irakijczyków uczestniczą instruktorzy należący do 162^nd Wing Arizona Air National Guard.

  „Szesnastki” miały być, według wcześniejszych irackich planów z 2011 roku, jedynymi cięższymi samolotami bojowymi sił powietrznych. Sytuacja miliarna wymusiła jednak rozwiązania doraźne. Po zaciesnieniu kontaktów z Rosją od 2012 roku postanowiono kupić szturmowe Su-25. Pierwsze dwa zmodernizowane Su-25SM z zasobów rosyjskich zostały pilnie dostarczone do bazy Al Muthana w czerwcu 2014 roku na pokładzie transportowego An-124. Samoloty te należały wcześniej do 412. Bazy Lotnictwa Armijnego na lotnisku Domna w Kraju Zabajkalskim. Kolejne trzy przetransportowano na lotnisko Al Ali, gdzie zostały złożone przez techników rosyjskich i irackich. Wszystkie samoloty zostały przywrócone do stanu lotnego i pomalowane w barwy lotnictwa irackiego.

Sytuacja militarna Iraku spowodowała zatrzymanie pierwszych gotowych maszyn wielozadaniowych F-16 na terytorium USA.

  Dodatkowo w lipcu 2014 roku przekazano pierwsze trzy z siedmiu przekazanych Su-25 należących do Sił Lotniczych i Kosmicznych Irańskiego Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej, które przebazowano do Bagdadu Były to maszyny różnych wersji, tj. po jedna nowa w odmianie Su-25UBKM i dwie używane Su-25KM wyremontowane i zmodernizowane przez Pars Centrum Aviation MRO w 2011-2012 roku). Ostatnie cztery przekazane maszyny to dwa Su-25KM (co ciekawe to eks-irackie samoloty, które zostały „ewakuowane” w 1991 roku) i dwa Su-25UBKM. Szturmowce były początkowo pilotowane przez załogi irańskie i pilotów irackich, którzy latali na takich samolotach jeszcze za czasów Saddama Husseina. Początkowo eks-irańskie Su-25 operowały a bazy Al Rashid, a zostały zgrupowane w 20. Dywizjonie Uderzeniowym.

Lotnictwo irackich wojsk lądowych

  Pierwsze śmigłowce sił lądowych Iraku rozpoczęły wykonywanie zadań w początkach 2005 roku. Maszynami tymi były dwa z 16 wielozadaniowych Bell UH-1H przekazanych przez Jordanię w roku poprzednim. Śmigłowce operują w ramach 2. Dywizjonu oraz 4. Dywizjonu Transportowego i realizują misje transportowe, patrolowe i ratownicze. Już pod koniec 2005 roku zdecydowano o przeprowadzeniu ich modernizacji do standardu Huey II. Prace prowadzone były przez US Helicopters Inc. w Stanach Zjednoczonych i obejmowały m.in. wyposażenie w dodatkowe opancerzenie i karabin maszynowy kalibru 7,62 mm w drzwiach kabiny ładunkowej. Pierwsze unowocześnione płatowce powróciły do linii w lutym 2007 roku, a do końca 2010 roku zmodyfikowano wszystkie maszyny.

  Jeszcze w grudniu 2004 roku irackie ministerstwo obrony podpisało dwie umowy z polskim konsorcjum Bumar. Pierwsza dotyczyła 20 śmigłowców W-3 Sokół, w tym czterech do transportu VIP, czterech w wariancie ewakuacji medycznej i 12 uzbrojonych. Już w lutym 2005 roku pierwotne zamówienie zredukowano do dwóch śmigłowców dla VIP. Obie maszyny miały być dostarczone do końca 2005 roku. Ostatecznie żaden Sokół nie trafił do Iraku.

Irak staje się jednym z największych poza Rosą użytkowników smigłowców Mi-8 najnowszych wersji, oznaczanych Mi-17. Fot. USAF.

  Druga umowa dotyczyła 24 używanych rosyjskich maszyn Mi-17. Pierwsze śmigłowce miały być dostarczone na początku 2005 roku – było to pięć Mi-8MTW-1, oznaczonych na eksport Mi-17-1V. Ostatecznie nie podpisano tej umowy a oferowane śmigłowce kupiło polskie MON. Dość szybko, bo w lutym 2005 roku, zdecydowano ostatecznie o zakupie z Rosji 10 nowych Mi-8, czyli Mi-17V-5 – osiem z nich przybyło do Iraku w lutym 2006 roku. Jeden ze śmigłowców został skonfigurowany w wersji Mi-171 przeznaczonej do transportu VIP-ów. Dwa ostatnie Mi-17 zostały dostarczone w kwietniu tego samego roku.

  W maju 2007 roku zamówiono kolejne 28 nowych Mi-17 różnych wersji (Mi-17V-5, Mi-171), tym razem będący znów pośrednikiem, polski Bumar zrealizował umowę i wszystkie śmigłowce weszły do linii przed styczniem 2011 roku. Cztery Mi-17V-5 weszły w skład 15. Dywizjonu Operacji Specjalnych, kolejne 18 trafiło do 4. i 200. Dywizjonów Transportowych. Straty w tych maszynach wyniosły trzy maszyny zestrzelone w 2013 roku i osiem zniszczonych przez ISIS za pomocą pocisków rakietowych lub skasowanych w wypadkach do końca 2014 roku. Wysoki współczynnik strat wymusił zakup kolejnych śmigłowców tego typu. Osiem nowych Mi-17Sz odebrano w listopadzie 2014 roku – wszystkie zamówione maszyny mają być rozdysponowane do trzech wspomnianych i czterech nowych dywizjonów. Śmigłowce Mi-17 są uzbrajane w zasobniki B-8W20 z niekierowanymi pociskami rakietowymi S-8 kalibru 80 mm.

  Lekkie rozpoznawcze Aérospatiale SA342M Gazele w ilości sześciu sztuk, uzbrojone w działka kalibru 20 mm, zostały przekazane przez Francję w latach 2010-2011. Maszyny były wcześniej były używane przez francuskie lotnictwa armijne – Légère de l'Armée de Terre (ALAT), a obecnie operują w ramach 88. Dywizjonu Bojowego.

Lekkie śmigłowce SA342M Gazelle służą do zadań zwiadowczych i eskortowych oraz wsparcia ogniowego. Fot. vk. com

  Do zadań szkolenia i pasażersko-transportowych lotnictwo armii Iraku używa 28 śmigłowców Bell Helicopter Textron 407 oraz 24 maszyny Eurocopter (Airbus Helicopters) EC635T2+. Trzy amerykańskie wiropłaty zamówiono w lutym 2009 roku. Miały one posłużyć do wstępnego szkolenia od grudnia następnego roku. Kolejne 24 sztuki zamówiono w 2009 roku i dostarczono od sierpnia 2012 roku do kwietnia 2013 roku. Są one eksploatowane przez 21. Dywizjon Rozpoznawczo-Bojowy. Część maszyn jest uzbeojona w zasobniki z niekierowanymi pociskami rakietowymi kalibru 70 mm. Dwa IA-407 Podczas przechwytywania Mosulu i jego bazy lotniczej przez islamskich elementów członkowskich w czerwcu 2014 roku jeden zbrojnych IA-407s został unieruchomiony przez problem techniczny, a następnie do niewoli. Z kolei Eurocoptery zostały zamówione w marcu 2009 roku i dostarczone w roku następnym. EC635T2+ są uzbrojone w zasobniki podwieszane FN Herstal HMP-400 z wielkokalibrowym karabinem maszynowym kalibru 12,7 mm i używane przez 55. Dywizjon Bojowy.

Samoloty i śmigłowce lotnictwa sił zbrojnych Iraku na początku 2015 roku:

  W 2013 roku zamówiono w rosyjskim koncernie Wiertolety Rosji partię śmigłowców bojowych dwóch typów – Mi-35M i Mi-28N. Sześć sztuk tych pierwszych zakontraktowano w kwietniu 2014 roku i dostarczono w grudniu, maju i wrześniu tego roku. Maszyny zostały wyprodukowane w Rostowie nad Donem i zostały dostarczone do portu Umm Qasr, a po odbiorze technicznym przypisane do 35. Dywizjonu Bojowego. Iraccy piloci szkoleni byli w rosyjskim centrum przygotowania bojowego lotnictwa armijnego w Torżku. Natomiast trzy pierwsze Mi-28NE z partii zakontraktowanych 30 sztuk przybyły w sierpniu 2014 roku. Także i te płatowce wyprodukowano w Rostowie nad Donem. Śmigłowce te weszły w skład 28. Dywizjonu Bojowego w bazie Al Muthana. Oba typy maszyn, oprócz uzbrojenia stałego w postaci działek 23 mm lub 30 mm, mogą być wyposażone w pociski niekierowane kalibru 80 mm i 130 mm, rakiety przeciwpancerne Ataka-W lub przeciwlotnicze Igła-W.

Lotnictwo irackie w walce z ISIS

  Od lipca 2014 roku eks-irańskie Su-25 wykonały kilka misji bojowych przeciwko celom w północnej prowincji Iraku – Niniwa. Maszyny były pilotowane przez instruktorów irańskich, jeden z nich, w tym samym miesiącu, zginął na ziemi w Samarze, na północ od Bagdadu od ognia moździerzowego. W sierpniu 2014 roku szturmowce atakowały cele w Mosulu w północnym Iraku. 12 sierpnia podczas startu z lotniska Al Muthana rozbił się Su-25UBKM, załoga zginęła. Poza tym według źródeł irańskich, we wrześniu kolejny Su-25KM wykonał awaryjne lądowanie po trafieniu przez zestaw przeciwlotniczy klasy MANPADS niedaleko Kirkuku. Samolot został zniszczony, ale pilot wyszedł ze szwanku. Kolejny Su-25SM lądował awaryjnie z powodu problemu technicznego w pobliżu miejscowości Saladin, ale został przywrócony do służby. W listopadzie 2014 roku trzy Su-25 powróciły do Iranu, gdzie w zakładach Pars Aviation w Teheranie przeszły remont techniczny.

Rosyjski Mi-28NE po dostawie do Iraku w 2014 roku. W marcu 2015 roku opublikowano pierwsze zdjęcia i filmy tych maszyn w pełnej kompletacji, tj. m.in. z nadwirnikowym radarem N025E. Fot. vk.com 

  Z kolei śmigłowce wojsk lądowych weszły do walki już w 2013 roku. W październiku tego roku jeden z OH-58C został zestrzelony w pobliżu Baiji na północy kraju. Pierwsze misje bojowe wykonały Mi-35M, atakując obóz terrorystów w dolinie Houran w północno-wschodniej części prowincji Al Anbar. Maszyny były w ciągu następnych miesięcy dość intensywnie eksploatowane, m.in. w kwietniu 2014 roku interweniowały bezpośrednio na terytorium Syrii i obszaru Al Anbar. Z biegiem czasu lotnictwo coraz silniej angażowało się w walkę z powstańcami i ponosiło w związku w tym kolejne straty – w czerwcu na północ od Bagdadu i Tikritu zostały zestrzelone dwa Mi-17 z 4. Dywizjonu Transportowego, Mi-35M w pobliży Faludży rozbił się w wyniku błędu załogi – zginęło obu jej członków, a EC635 lądował awaryjnie z powodu awarii technicznej. Straty Mi-17 wynikały m.in. z faktu, że śmigłowce nie były wyposażone w systemy samoobrony.

  W lipcu 2014 roku odnotowano mniejsze straty, również dlatego, że iracka armia działała z mniejszą intensywnością, jednak w sierpniu do walki zaangażowano – oprócz śmigłowców bojowych i Su 25 roku – również Belle 206, Cessny AC-208, a nawet T-6A i Cessny 172, wykonujące misje rozpoznawcze. Stracono w tym miesiącu dwa Mi-17. W październiku 2014 roku stracono dwa Mi-35M zestrzelone w okolicach Baiji i Al Senniyah przez przenośne pociski przeciwlotnicze FN-6 produkcji chińskiej, zwane „Stingerami made in China”. Należy również odnotować jeden z IA-407 zestrzelony w okolicach Al Senniyah, stało się to podczas eskorty transportowych Mi-17. Stany Zjednoczone ciągle wspierają materiałowo irackie siły zbrojne, tylko w 2014 roku dostarczono do tego kraju 1572 pociski Hellfire.

  Najnowsze irackie śmigłowce bojowe, czyli Mi-28NE weszły do akcji na początku września 2014 roku i działały na południe od Bagdadu, Al Dhuluiya, w Faludży i na zachód od Ramadi, a także koło miejscowości Tikrit i Al Anbar.

Robert Ciechanowski

• Tweet