2023-04-06 22:01:59
Zmiany w polskim lotnictwie taktycznym
Pierwsze polskie samoloty myśliwskie MiG-29 zostały już przekazane Ukrainie, jeszcze w tym roku do bazy w Mińsku Mazowieckim trafią pierwsze lekkie samoloty bojowe FA-50, a od przyszłego roku mają rozpocząć się dostawy wielozadaniowych samolotów bojowych F-35A Lightning II. Pojawiły się także informacje o chęci wykorzystania do celów wojskowych lotniska w Babimoście koło Zielonej Góry. Polskie lotnictwo taktyczne przechodzi obecnie istotne zamiany i warto przypomnieć, co o tym procesie obecnie wiadomo.
Pierwsze lekkie samoloty bojowe FA-50 powinny trafić do Polski w III kwartale tego roku. Fot. MON.
Zacznijmy od stanu lotnictwa taktycznego na koniec 2022 roku. Znajdowało się ono w strukturze 1. Skrzydła Lotnictwa Taktycznego (1. SLT) i 2. Skrzydła Lotnictwa Taktycznego (2.SLT).
W skład 1. SLT wchodziła m.in.:
- 21. Baza Lotnictwa Taktycznego (21. BLT) ze Świdwina posiadająca na wyposażeniu etatowo dwie eskadry samolotów uderzeniowych Su-22, w tym 12 samolotów w jednomiejscowej wersji bojowej Su-22M4 i 6 dwumiejscowych samolotów szkolno-bojowych Su-22UM3K (biorąc pod uwagę obecną liczbę samolotów jest to w praktyce jedna eskadra);
- 22. Baza Lotnictwa Taktycznego (22. BLT) z Malborka posiadająca na wyposażeniu jedną eskadrę samolotów myśliwskich MiG-29 w liczbie 14 egzemplarzy;
- 23. Baza Lotnictwa Taktycznego (23. BLT) z Mińska Mazowieckiego posiadająca na wyposażeniu jedną eskadrę samolotów myśliwskich MiG-29 w liczbie 14 egzemplarzy;
Na stanie 22. BLT i 23. BLT pozostawało łącznie 28 samolotów MiG-29, w tym 22 w jednomiejscowej wersji bojowej MiG-29A i 6 w dwumiejscowej wersji szkolno-bojowej MiG-29UB. W latach 2013-2014 przeprowadzono modernizację awioniki 16 samolotów MiG-29 eksploatowanych przez 23. BLT. Stosowną umowę o wartości 126 mln PLN podpisano 12 sierpnia 2011 roku. Wykonawcą prac zostały bydgoskie WZL nr 2. Te same samoloty, na mocy umowy o wartości 67 mln PLN zawartej 10 listopada 2017 roku otrzymały także nowy system identyfikacji „swój-obcy” IFF standardu Mark XIIA (mod 5).
W przypadku samolotów uderzeniowych Su-22M4/UM3K zostały one dostarczone do Polski w liczbie 110 egzemplarzy w latach 1984-1988. W kolejnych latach były systematycznie wycofywane ze służby. Do 2014 roku pozostało ich już tylko 32 egzemplarze (dwie eskadry). Podjęto wówczas decyzję, że 18 maszyn (12 bojowych M4 i 6 szkolno-bojowych UM3K) poddanych zostanie remontowi który pozwoli na ich dalszą eksploatację przez kolejne 10 lat. Stosowaną umowę o wartości ok. 160 mln PLN z WZL nr 2 S.A. z Bydgoszczy podpisano 9 lutego 2015 roku, a remonty przeprowadzono w latach 2015-2018. Pozostałe Su-22 zostały skreślone ze stanu. W rezultacie eksploatowane przez 21. BLT Su-22 mają dziś za sobą ponad 35 lat służby i w okresie kilku najbliższych lat będą musiały zostać z niej ostatecznie wycofane.
W skład 2. SLT wchodziła m.in.:
- 31. Baza Lotnictwa Taktycznego (31. BLT) z Poznania-Krzesiny, posiadająca na wyposażeniu dwie eskadry wielozadaniowych samolotów bojowych (WSB) F-16 Jastrząb;
- 32. Baza Lotnictwa Taktycznego (32. BLT) z Łasku, posiadająca na stanie jedną eskadrę WSB F-16 Jastrząb;
Na stanie 31. BLT i 32. BLT pozostawało łącznie 48 samolotów F-16 Block 52+, w tym 36 w jednomiejscowej wersji bojowej F-16C i 12 w dwumiejscowej wersji szkolno-bojowej F-16D.
Mimo zakupu samolotów F-35A i FA-50/FA-50PL jednym z trzech filarów polskiego lotnictwa taktycznego pozostaną samoloty F-16 C/D Jastrząb. Fot.: Piotr Łysakowski/31. BLT.
Po serii wypadków samolotów myśliwskich MiG-29 w latach 2016-2019 resort obrony podjął decyzję o przyspieszeniu pozyskania nowych Wielozadaniowych Samolów Bojowych (WSB) w ramach programu o kryptonimie Harpia. Poinformowano o tym 4 marca 2019 roku, a zakup ten uwzględniono w nowym Planie Modernizacji Technicznej (PMT) na lata 2021-2035 z uwzględnieniem 2020 roku. Zadanie otrzymało najwyższy priorytet i w związku z jego realizacją ustanowiono nowy Program Operacyjny. Na podstawie niejawnej decyzji Nr Z-1/DPZ Ministra ON z dnia 27 marca 2019 roku zrezygnowano z dokończenia fazy analityczno-koncepcyjnej i postępowania w trybie konkurencyjnym, decydując się na pozyskanie 32 szt. samolotów 5. generacji F-35A Lightning II od Stanów Zjednoczonych w procedurze FMS (Foreign Military Sales).
Zapytanie ofertowe LoR (Letter of Request) wysłano 28 maja 2019 roku. Procedurę zakończyło 31 stycznia 2020 roku zawarcie umowy LOA (Letter of Offer and Acceptance) PL-D-SAI, wycenionej na 4,6 mld USD, czyli ok. 22 mld PLN brutto (po kursie USD z dnia podpisania). Polska zdecydowała się na wybór F-35 w wersji startującej i lądującej w sposób konwencjonalny CTOL (F-35A), dodatkowo wyposażonej w spadochron hamujący. Zamówione samoloty mają zostać dostarczone w latach 2024-2030 i powinny być wyposażone docelowo w najnowszy wariant oprogramowania oraz wyposażenia w wersji Block 4. Pierwsze egzemplarze zostaną czasowo rozmieszczonych w latach 2024-2025 w jednej z baz lotniczych na terytorium Stanów Zjednoczonych (prawdopodobnie Ebbing ANGB lub Luke AFB), z przeznaczeniem do szkolenia.
Zgonie z informacjami przekazanymi przez gen. broni pil. Ireneusza Nowaka, Inspektora Sił Powietrznych w Dowództwie Generalnym Rodzajów Sił Zbrojnych w wywiadzie opublikowanym 26 marca br. w „Dzienniku Bałtyckim” „komponenty samolotów [F-35] już są produkowane, pierwsze samoloty zejdą z linii produkcyjnej w lipcu przyszłego roku. One pozostaną na około dwa lata w Stanach Zjednoczonych i tam będą służyły do szkolenia polskich pilotów. W styczniu 2026 r. planujemy przylot pierwszych F-35 do Polski. Bardzo intensywnie pracujemy, żeby przygotować się do ich przyjęcia. Rozpoczęła się już rozbudowa infrastruktury, budowa i schronów, i odpowiednich budynków”.
Podjęto decyzję, że pierwsza eskadra F-35 będzie stacjonować w 32. BLT w Łasku. Wybór tej bazy ograniczyć ma koszty niezbędnych do wykonania inwestycji w infrastrukturę i wyposażenie. Na lokalizację drugiej eskadry F-35 została wskazana 21. BLT ze Świdwina.
Wybuch wojny na Ukrainie spowodował rozpoczęcie analiz związanych z możliwością pilnego wzmocnienia zdolności Sił Zbrojnych RP, w tym lotnictwa taktycznego. Z deklaracji MON można wnioskować, że w związku ze złym stanem technicznym samolotów Su-22 i MiG-29 podjęto decyzję o konieczności natychmiastowego zastąpienia ich nową konstrukcją. Sytuację jeszcze bardziej pogorszyło prawdopodobne przekazanie stronie ukraińskiej uzbrojenia i części zamiennych dla samolotów MiG-29 oraz świadomość, że z czasem może zajść konieczność przekazania samych samolotów (co ostatecznie się dzieje). Problemu nie rozwiązywały przy tym zapewne zamówione już samoloty F-35A, których dostawy do Polski nastąpią dopiero w latach 2026-2030, a dodatkowo potrzebnych będzie jeszcze kilku lat, do osiągnięcia przez nie gotowości operacyjnej. Sytuację pogorszyła ograniczona dostępność w krótkim czasie dodatkowych samolotów F-35 i F-16. W takiej sytuacji uznano, że warto zainteresować się ofertą koreańskiej firmy Korean Aerospace Industries (KAI) produkującej lekkie samoloty bojowe FA-50 Fighting Eagle, będące bojową odmianą samolotów szkolenia zaawansowanego T-50 Golden Eagle.
Wstępną decyzję o zamówieniu koreańskich FA-50 podjęto podczas wizyty polskiej delegacji na czele z szefem MON Mariuszem Błaszczakiem, jaka miała miejsce w Korei Południowej w maju 2022 roku. Prowadzone w kolejnych tygodniach intensywne negocjacje pozwoliły na przygotowanie zakresu umowy ramowej, którą ostatecznie podpisano pomiędzy Agencją Uzbrojenia a KAI 27 lipca 2022 roku.
Na jej podstawie 16 września 2022 roku zawarte zostały dwie umowy wykonawcze. Przedmiotem pierwszej z nich jest dostawa 12 samolotów w aktualnie produkowanej wersji FA-50 Block 10 w terminie do końca 2023 roku. Pierwsze z nich mają pojawić się w Polsce w III kwartale tego roku i planuje się ich prezentację podczas tegorocznego Air Show w Radomiu. Wartość tego kontraktu została określona na kwotę 705 mln USD netto, czyli ok. 3,7 mld PLN brutto. W dniu 2 kwietnia br. poinformowano o dokonaniu oblotu pierwszego przeznaczonego dla Sił Powietrznych egzemplarza FA-50 już w polskich barwach i oznaczonego numerem 5002.
Druga umowa wyceniona na 2,3 mld USD netto (ok. 12,2 mld PLN brutto) przewiduje dostawę kolejnych 36 samolotów już w wersji FA-50PL, zgodnych z wymaganiami określonymi przez Polskę. Ich dostawy mają zostać zrealizowane w latach 2025-2028. Kontrakt ten obejmuje także pakiet szkoleniowy, w tym wyposażenie symulatorowe oraz szkolenie pilotów, w pierwszym etapie w Korei Południowej, a następnie na terenie Polski. Umowa przewiduje również transfer technologii, w efekcie którego zostanie zbudowane w Polsce centrum serwisowe samolotów FA-50PL, z planowanym terminem uruchomienia w 2026 roku.
Samoloty FA-50PL w stosunku do wersji FA-50 wyróżniać ma m.in. wyposażenie: w radar AESA (Active Electronically Scanned Array), system do tankowania w powietrzu (za pomocą przewodu elastycznego), zasobnik optoelektroniczny Sniper, bomby naprowadzane laserowo GBU-12, nahełmowy system wyświetlania HMD, czy zewnętrzny zbiornik paliwa o pojemności 1136 l. Po zakończeniu dostaw maszyn FA-50PL, również dostarczone FA-50 mają zostać zmodernizowane do wersji FA-50PL.
Lekkie samoloty bojowe FA-50/FA-50PL w pierwszej kolejności trafią na wyposażenie 23. BLT z Mińska Mazowieckiego. Mają tu stacjonować łącznie 32 samoloty tego typu, czyli dwie eskadry. Wszystkie znajdujące się wcześniej w 23. BLT zmodernizowane samoloty myśliwskie MiG-29 w liczbie 14 egzemplarzy zostały przekazane na początku tego roku do 22. BLT z Malborka i piloci tej jednostki mają je użytkować co najmniej do 2027 roku.
W ostatnich dniach zapadła również decyzje, że 14 niezmodernizowanych samolotów MiG-29 pozostających dotąd na wyposażeniu 22. BLT zostanie przekazanych wojskom ukraińskim. Jak podało 5 kwietnia br. Biuro Bezpieczeństwa Narodowego 4 samoloty MiG-29 zostały już przekazane do dyspozycji Ukrainy w ciągu ostatnich miesięcy. Kolejne 4 są właśnie przekazywane, a dodatkowo Polska jest gotowa do przekazania jeszcze 6 samolotów tego typu. Natomiast jak w ww. wywiadzie dla „Dziennika Bałtyckiego” zapewnił gen. Nowak, 14 zmodernizowanych samolotów MiG-29 przekazany z 23. BLT do 22. BLT Polska nie planuje przekazać Ukrainie.
Na pytanie co będzie stacjonowało w bazie 22. BLT po 2027 roku gen. Nowak stwierdził, że nie muszą to być samoloty. „Być może będą to śmigłowce, ale na pewno będą to nowoczesne statki powietrzne” – powiedział.
A co z trzecią planowaną eskadrą FA-50PL? W dniu 31 marca br. Poseł Jerzy Materna napisał publicznie, że 30 marca br. zapadła decyzja dotycząca lotniska w Babimoście (koło Zielonej Góry).
„Obok lotniska cywilnego powstanie lotnisko wojskowe m.in. z koreańskimi samolotami FA-50. Wojsko zmodernizuje pas startowy oraz powstaną nowe drogi” – poinformował poseł. Zapytaliśmy Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych czy jest to prawdziwa informacja. W przekazanej dziś odpowiedzi napisano, że „docelowo w Mińsku Mazowieckim stacjonować będą dwie eskadry FA-50PL natomiast trzecia eskadra FA-50PL będzie stacjonowała w Świdwinie [czyli w 21. BLT – red.]. Rola lotniska w Babimoście w kontekście stacjonowania typów statków powietrznych oraz ilości eskadr nie jest jeszcze określona”.
Podsumowując, w najbliższych latach w 21. BLT ma znajdować się jedna eskadra samolotów F-35A i jedna eskadra lekkich samolotów bojowych FA-50PL, w 22. BLT co najmniej do 2027 roku ma pozostać w służbie jedna eskadra, tj. 14 zmodernizowanych samolotów myśliwskich MiG-29, w 23. BLT planuje się wykorzystywać dwie eskadry lekkich samolotów bojowych FA-50PL, w 31. BLT pozostaną dwie eskadry wielozadaniowych samolotów bojowych F-16, a w 32. BLT będzie znajdowała się jedna eskadra F-16 i jedna eskadra F-35A. Łącznie daje to liczę: 32 samolotów F-35A, 48 samolotów F-16 C/D, 14 samolotów MiG-29 (do 2027 roku) i 48 samolotów FA-50/FA-50PL.
Wszystkie będące na wyposażeniu 21. BLT samoloty Su-22 prawdopodobnie w najbliższych latach zostaną wycofane z eksploatacji z powodu wyczerpania resursów, a 14 egz. niezmodernizowanych. samolotów MiG-29 z 22. BLT trafi na Ukrainę.
To oczywiście nie koniec planowanych zmian. W perspektywie do 2035 roku w Planie Modernizacji Technicznej przewiduje się zakup dodatkowych co najmniej dwóch eskadr wielozadaniowych samolotów bojowych. Ponadto, polskie Jastrzębie w najbliższych latach czeka proces modernizacji w połowie cyklu życia, tzw. MLU (Mid-Life Upgrade). Do tej pory planowano, że zostanie on przeprowadzony w latach 2027-2028, jednak po wybuchu wojny na Ukrainie zadecydowano, że prace te zostaną przyspieszone i rozpoczną się już w 2025 roku. Głównym elementem tej modernizacji ma być wymiana stacji radiolokacyjnej AN/APG-68(V)9 na radar AN/APG-83 SABR (Scalable Agile Beam Radar) z aktywnym skanowaniem elektronicznym AESA.
Tomasz Dmitruk
