2014-05-11 17:43:23
Rosyjskie siły zbrojne w Kaliningradzie
Obwód Kaliningradzki jest najbardziej na zachód wysuniętym terytorium Federacji Rosyjskiej. Wraz z obszarem morskim ma 15125 kilometrów kwadratowych powierzchni, a co za tym idzie jest najmniejszym obwodem administracyjnym Rosji, zamieszkanym w 2013 roku przez 963 tys. osób. Rozciągłość południkowa obwodu wynosi 205 kilometrów, a równoleżnikowa – 108 kilometrów. Obwód Kaliningradzki należy do Północno-Zachodniego Okręgu Federalnego ze stolicą w Sankt Petersburgu, a pod względem administracyjno-wojskowym obszar jest podporządkowany dowództwu Zachodniego Okręgu Wojskowego.
Obecny Obwód Kaliningradzki obejmuje historyczne krainy, takie jak Sambia, Natangia, Barcja oraz Litwę Mniejszą, nazywaną również Małą Litwą lub Litwą Pruską. Do 1945 roku ziemie te należały do Niemiec i zgodnie z traktatem poczdamskim z sierpnia tego roku zostały podzielone pomiędzy ZSRR i Polskę. Jeszcze w 1945 roku Armia Czerwona, po opuszczeniu części przyznanej Polsce, pozostały obszar podporządkowała nowo utworzonemu Specjalnemu Okręgowi Wojskowemu (SOW). W kwietniu 1946 roku utworzono administracyjny Obwód Kaliningradzki Rosyjskiej Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Radzieckiej, w latach 1946-1948 dokonano masowych wysiedleń Niemców z tego obszaru, jednocześnie przesiedlono na teren dawnych Prus Wschodnich mieszkańców z głębi ZSRR.
Siły wojskowe SOW obejmowały od początku 11. Armię Ogólnowojskową, która została w czerwcu 1945 roku przetransportowana z Węgier do Kaliningradu. Po kapitulacji Niemiec 11. Armia miała w swoim składzie dziewięć dywizji strzeleckich w trzech korpusach. Do 1950 roku trzy dywizje strzeleckie rozformowano, trzy przekształcono w dywizje zmotoryzowane, podporządkowano armii również dywizję czołgów i dywizję zmotoryzowaną, a w następnej dekadzie wszystkie jednostki piechoty zmechanizowano. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych 11. Armia liczyła maksymalnie dwie dywizje pancerne i osiem zmotoryzowanych.
Na terenie obwodu znajdowały się także główne – poza Kronsztadem – bazy Floty Bałtyckiej. W latach siedemdziesiątych flota miała około 280 okrętów bojowych, a jej zasadniczym zadaniem był transport sił desantowych przeznaczonych do ataku na Półwysep Jutlandzki oraz obrona zgrupowania desantowego przed siłami morskimi i lotniczymi NATO.
Pod koniec istnienia bloku wschodniego komponent lądowy sił zbrojnych ZSRR na terenie Obwodu Kaliningradzkiego składał się w 1988 roku m.in. z 1. i 40. Dywizji Czołgów, 1. i 26. Dywizji Strzelców Zmotoryzowanych, 152. Brygady Rakietowej, 244. Brygady Artylerii, 183. i 259. Przeciwlotniczej Brygady Rakietowej, 689. Pułku Artylerii Rakietowej, 710. Pułku Artylerii, 993. Pułku Artylerii Przeciwpancernej, 288. Pułku Śmigłowców, 489. Pułku Śmigłowców, 405. Samodzielnego Pułku Bezpilotowych Aparatów Latających, 87. Mieszanej Eskadry Lotniczej. Na tym terenie stacjonowała także jedna z brygad powietrznodesantowych WDW. Poza tym odrębnie siłom lotniczym podporządkowane były 689. Myśliwski Pułk Lotniczy, 4. Bombowy Pułk Lotniczy i 43. Rakietowa Brygada Przeciwlotnicza. Na terenie państw nadbałtyckich stacjonowały natomiast jednostki 12. Armii Ogólnowojskowej, w tym przede wszystkim trzy dywizje strzelców zmotoryzowanych i dywizja czołgów oraz część jednostek lotniczych dwóch armii radzieckich sił powietrznych. Wszystkie te siły były – oprócz sił lotniczych i obrony powietrznej – podporządkowane NOW z siedzibą w Rydze.
Holowane armaty Hiacynt-B kalibru 152 mm z 244. Brygady Artylerii stacjonującej w Kaliningradzie w czasie tegorocznych ćwiczeń. Jeszcze kilka lat temu co najmniej kilkadziesiąt dodatkowych armat 2A36 znajdowało się w składach pod Kaliningradem.
Flota Bałtycka posiadała w 1991 roku 232 okręty, w tym trzy niszczyciele, 10 dużych okrętów przeciwpodwodnych, 17 małych okrętów przeciwpodwodnych, 37 małych okrętów rakietowych i 32 okręty podwodne, a lotnictwo floty w obwodzie i sąsiednich regionach liczyło ponad 150 samolotów i 70 śmigłowców, zgrupowanych w 846. Samodzielnym Szturmowym Pułku Lotniczym, 15. Samodzielnym Rozpoznawczym Pułku Lotniczym, 75. Samodzielnym Mieszanym Pułku Lotniczym oraz 49. Samodzielnej Mieszanej Eskadrze Lotniczej i 145. Samodzielnej Mieszanej Eskadrze Lotniczej. W linii znajdowały się szturmowe Su-17M3, rozpoznawcze Su-24MR, patrolowe Ił-38 i Be-12, transportowe An-12 i An-26, a także śmigłowce Mi-8, Mi-9, Mi-14 i Ka-25.
W latach 1989-1991 i po rozpadzie ZSRR przeprowadzono zmiany w systemie dowodzenia SOW, przemianowanego na Kaliningradzki Rejon Obronny (KOR). Ze zlikwidowanego NOW powstał Północno-Zachodni Okręg Wojskowy, a 11. Armia przeszła pod bezpośrednie dowództwo resortu obrony Rosji. Po wycofaniu sił z państw nadbałtyckich Północno-Zachodni Okręg Wojskowy został rozwiązany, a w 1994 roku dowództwo KOR stało się faktycznie dowództwem połączonym, z podporządkowanymi jednostkami floty i lotnictwa, wojsk obrony powietrznej, komponentu lądowego oraz operacyjnie - sił ochrony granicznej i wojsk wewnętrznych. W latach 1991-1996 zlikwidowano lub przeniesiono w głąb ZSRR/Rosji większość jednostek 11. Armii Gwardyjskiej, a w 1997 roku jej dowództwo zostało zniesione. Z kolei do obwodu przeniesiono z Czechosłowacji 18. Dywizję Strzelców Zmotoryzowanych. Zachowane siły, podległe wcześniej 11. Armii, przeszły pod dowództwo Floty Bałtyckiej, jako wojska obrony brzegowej. W 2000 roku w Obwodzie Kaliningradzkim stacjonowało około 25 tys. żołnierzy, a na stanie KRO było 816 czołgów, 853 wozów opancerzonych, 345 systemów artyleryjskich o kalibrze powyżej 100 mm, 20 śmigłowców bojowych i 29 pomocniczych. Flota Bałtycka miała 99 okrętów wojennych, a lotnictwo floty i sił powietrznych liczyło ponad 120 samolotów i śmigłowców oraz ponad 100 systemów przeciwlotniczych. W 2002 roku 18. Dywizję Strzelców Zmotoryzowanych przeformowano w 18. Brygadę Strzelców Zmotoryzowanych, 1. Dywizję Strzelców Zmotoryzowanych w 7. Brygadę Strzelców Zmotoryzowanych, a z 1. Dywizji Czołgów wyodrębniono 79. Brygadę Strzelców Zmotoryzowanych. Pozostał również rozwinięty 275. Samodzielny Pułk Strzelców Zmotoryzowanych.
W 2005 roku na obszarze KOR stacjonował gros sił Floty Bałtyckiej – komponent okrętowy: 128. Brygada Okrętów Nawodnych, 36. Brygada Kutrów Rakietowych, 71. Brygada Okrętów Desantowych i 64. Brygada Okrętów Ochrony Rejonu Wodnego. Łącznie były to dwa niszczyciele, pięć dużych okrętów desantowych, trzy duże okręty dozorowe 7 małych okrętów przeciwpodwodnych i trzynaście małych okrętów rakietowych. Siły obrony wybrzeża obejmowały 336. Brygadę Piechoty Morskiej, 7. Samodzielną Brygadę Strzelców Zmotoryzowanych, 18. Samodzielną Brygadę Strzelców Zmotoryzowanych, 79. Brygadę Strzelców Zmotoryzowanych, 275. Pułk Strzelców Zmotoryzowanych, 152. Samodzielną Brygadę Rakietową, 244. Brygadę Artylerii i 25. Brzegowy Pułk Rakietowy. Komponent lotniczy składał się z 4. Bombowego Pułku Lotniczego, 689. Myśliwskiego Pułku Lotniczego, 263. Mieszanego Pułku Lotniczego, 125. Pułku Śmigłowców, 396. Eskadry Śmigłowców ZOP, a obronę powietrzną zapewniały 43. Przeciwlotnicza Brygada Rakietowa i 183. Przeciwlotnicza Brygada Rakietowa. Kaliningradzki Rejon Obronny był podporządkowany bezpośrednio Dowództwu Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej. W latach 2005-2010 zredukowano do rozmiaru pułku 7. Samodzielną Brygadę Strzelców Zmotoryzowanych, a 18. Samodzielną Brygadę Strzelców Zmotoryzowanych rozformowano.
Najważniejszą obecnie jednostką sił obrony brzegowej Obwodu Kaliningradzkiego jest 336. Samodzielna Gwardyjska Brygada Piechoty Morskiej. Jej bataliony zmotoryzowane posiadają m.in. transportery opancerzone BTR-80 uzbrojone w wkm kalibru 14,5 mm i ciągle zwiększającą się liczbę BTR-82A z armatą kalibru 30 mm. Brygada liczy obecnie około 1000-1200 żołnierzy (dane różnią się w zależności od źródła informacji).
W grudniu 2010 roku, po zmianach reformujących system dowodzenia sił zbrojnych Rosji, KRO podporządkowany został dowództwu nowo powstałego Zachodniego Okręgu Wojskowego, jako samodzielny związek operacyjny. W tym czasie na interesującym nas obszarze stacjonowało 12,5-13 tys. żołnierzy, 811 czołgów, 1239 wozów opancerzonych, 345 systemów artyleryjskich, w tym 18 taktycznych rakiet balistycznych, 170 samolotów i śmigłowców. Najważniejszymi jednostkami brzegowymi były brygada piechoty morskiej, brygada strzelców zmotoryzowanych, brygada rakietowa, brygada artylerii, pułk strzelców zmotoryzowanych, pułk rakietowy obrony brzegowej, dwie rakietowe brygady przeciwlotnicze i trzy jednostki lotnicze, a siły morskie to dwa niszczyciele, dwie fregaty i trzy korwety, cztery duże okręty desantowe, 11 małych jednostek rakietowych i cztery małe okręty ZOP.
Obecnie siły zbrojne Federacji Rosyjskiej użytkują bazę marynarki wojennej w Bałtyjsku, gdzie zgrupowane są prawie wszystkie okręty nawodne oraz lotniska w Chrabrowo, Czerniachowsku, Donskoje i miejscowości Czkałowsk. Dodatkowo w obwodzie znajdują się nieczynne lotniska Kosa, Dunajewka i Niwienskoje. Główna baza floty w Bałtyjsku ma być zmodernizowana i rozbudowana (port wojenny niewiele zmienił układ od czasu wojny) – wstępne prace rozpoczęto w 2012 roku i ich zakończenie planowane jest za dwa lata. Kanały portowe zostaną pogłębione, a infrastruktura ma być lepiej przystosowana do bazowania okrętów nawodnych i jednostek podwodnych. Łącznie wyremontowanych ma być około 3 km nabrzeży. Będzie także kontynuowana modernizacja infrastruktury Floty Bałtyckiej, w tym remont głównego lotniska wojskowego w Czkałowsku.
W ramach Zachodniego Okręgu Wojskowego w Kaliningradzie rozmieszczone są zarówno siły podporządkowane Flocie Bałtyckiej (okręty, jednostki brzegowe, lotnictwo), jak i bezpośrednio podległe dowództwu okręgu i dzielą się na siły morskie, wojska obrony brzegowej, siły powietrzne i wojska obrony powietrzno-kosmicznej. W oficjalnej doktrynie sił zbrojnych FR Kaliningrad jest uznawany za idealny rejon rozmieszczenia jednostek rozpoznania elektronicznego, sił specjalnych i dywersyjnych, a także uderzeniowych jednostek rakietowych. Rosjanie zdają sobie również sprawę, że KRO będzie obszarem pierwszego ataku lotniczo-rakietowego sił NATO.
Siły lądowe i jednostki specjalne
Jednostki lądowe na terenie Obwodu Kaliningradzkiego tworzą zgrupowanie o sile słabej dywizji ogólnowojskowej. W skład wchodzą: 336. Samodzielna Gwardyjska Brygada Piechoty Morskiej z Bałtyjska, 79. Samodzielna Gwardyjska Brygada Zmotoryzowana z Gusiewa, 152. Gwardyjska Brygada Rakietowa z Czerniachowska, 244. Brygada Artylerii z Kaliningradu, 7. Samodzielny Pułk Strzelców Zmotoryzowanych stacjonujący w Kaliningradzie i 25. Samodzielny Brzegowy Pułk Rakietowy z Bałtyjska. Siły specjalne reprezentuje natomiast oficjalnie wykazywany przeciwdywersyjny 313. Oddział Specjalnego Przeznaczenia Floty Bałtyckiej w Bałtyjsku oraz 561. Brzegowy Punkt Rozpoznawczy (pododdział Specnazu), ze źródeł nieoficjalnych wynika, że w Kaliningradzie stacjonuje kompania Specnazu. Z innych oddziałów należałoby jeszcze wymienić 73. samodzielny batalion pontonowo-mostowy z Gwardiejska, 841. Centrum Walki Radioelektronicznej (Jantarnyj), 142. Samodzielny Batalion Walki Radioelektronicznej (Kaliningrad), 302. Samodzielny Pułk Walki Radioelektronicznej, 37. Samodzielny Batalion Inżynieryjno-Saperski (Mamonowo) oraz 148. Samodzielny Batalion Remontowy i 1488. Samodzielny Batalion Samochodowy - oba z Kaliningradu.
Istotną rolę w systemie militarnym obwodu pełnią Bazy Przechowywania Techniki Wojskowej (według najnowszych danych są cztery), które posiadają dużą ilość zakonserwowanego sprzętu bojowego – m.in. czołgi T-72, gąsienicowe wozy opancerzone BMP-2 i kołowe BTR-70, systemy artyleryjskie – i przygotowane są do przyjęcia ich obsług.
Mimo, że aktywne siły lądowe w Kaliningradzie wydają się relatywnie niewielkie, w obwodzie znajdują się cztery duże bazy z zapasami (BChWT), w których składowane są uzbrojenie, sprzęt i wyposażenie dla kilkukrotnie większego kontyngentu wojskowego.
Najważniejszym elementem aktywnego komponentu lądowego jest 336. Samodzielna Brygada Piechoty Morskiej, która posiada 877. samodzielny batalion piechoty morskiej, 878. samodzielny batalion piechoty morskiej, 879. samodzielny batalion piechoty morskiej, 1592. samodzielny dywizjon artylerii samobieżnej, 1612. samodzielny dywizjon artylerii, 742. batalion rozpoznawczy, 1618. samodzielny przeciwlotniczy dywizjon rakietowo-artyleryjski. Brygadzie podporządkowane są także pododdziały medyczne, logistyczne i remontowe. Na wyposażeniu jednostki znajdują się kołowe transportery opancerzone BTR-80 i BTR-82A, samobieżne haubice 2S1 Goździk kalibru 122 mm, artyleryjskie wyrzutnie rakietowe BM-21 kalibru 122 mm, samobieżne zestawy przeciwpancerne 9P148 Konkurs.
Drugi związek taktyczny, 79. Samodzielna Brygada Zmotoryzowana, składa się z dowództwa, 319. samodzielnego batalionu piechoty zmotoryzowanej, 377. samodzielnego batalionu piechoty zmotoryzowanej, 386. samodzielnego batalionu piechoty zmotoryzowanej, 102. samodzielnego batalionu czołgów, 45. samodzielnego dywizjonu artylerii haubic, 483. samodzielnego przeciwlotniczewgo dywizjonu rakietowego i logistyki. Na wyposażeniu brygady znajdują się m.in. czołgi T-72, bojowe wozy piechoty BMP-2, kołowe transportery opancerzone BTR-70 i BTR-80, samobieżne haubice 2S1 Goździk kalibru 122 mm, artyleryjskie wyrzutnie rakietowe BM-21 kalibru 122 mm, przeciwlotnicze wozy rakietowe 9K33 Osa, przenośne zestawy przeciwlotnicze Strzała-3 i Igła.
Istotną jednostką ofensywną jest 152. Gwardyjska Brygada Rakietowa wyposażona w operacyjno-taktyczne systemy rakietowe 9K79-1 Toczka-U o zasięgu do 120 km i 9K79M Toczka-M o zasięgu do 185 km. W dwóch dywizjonach po trzy baterie startowe znajduje się do 12 wyrzutni tych rakiet (każda bateria posiada według etatu dwie wyrzutnie). Natomiast 244. Brygada Artylerii składa się z trzech dywizjonów, które mają na wyposażeniu – według oficjalnych danych – holowane armaty 2A36 Hiacynt-B kalibru 152 mm o zasięgu do 33 km i wyrzutnie BM-21.
Z kolei 7. Samodzielny Pułk Strzelców Zmotoryzowanych składa się z kilku (najprawdopodobniej czterech) kompanii strzelców zmotoryzowanych i pododdziałów wsparcia. Jednostka jest wyposażona m.in. w kołowe transportery opancerzone BTR-70 i BTR-80.
W skład 25. Samodzielnego Brzegowego Pułku Rakietowego wchodzą trzy baterie mobilnych kompleksów rakietowych klasy woda-woda P-35 Redut na podwoziach ciężkich pojazdów BAZ-135MB. Bateria ma w swoim składzie trzy kompleksy startowe – każdy z wozem rakietowym z naddźwiękowym pociskiem przeciwokrętowym P-35 o zasięgu do 270 km. W 2011 roku pułk przeniesiono z miejscowości Donskoje do Bałtyjska.
Na terenie Kaliningradu stacjonuje także 22. samodzielny przeciwlotniczy pułk rakietowy, wyposażony w przeciwlotnicze wozy rakietowe 9K331 Tor-M1, zapewniający osłonę przeciwlotniczą pododdziałom lądowym.
Flota Bałtycka – siły okrętowe
Flota Bałtycka z dowództwem w Bałyjsku posiada na obszarze Obwodu Kaliningradzkiego 128. Brygadę Okrętów Nawodnych i 71. Brygadę Okrętów Desantowych oraz Bałtyjską Bazę Wojennomorską z 36. Brygadą Kutrów Rakietowych, 64. Brygadą Okrętów Ochrony Rejonu Wodnego i jednostkami pomocniczymi. W Bałtyjsku oraz kilku punktach bazowania stacjonują także jednostki pomocnicze, w tym hydrograficzne i zabezpieczenia – remontowe, holowniki i inne, a na obszarze obwodu rozmieszczona jest duża liczba brzegowych jednostek zabezpieczenia (inżynieryjnych, remontowych, medycznych, zaopatrzenia, łączności itp.).
128. Brygada Okrętów Nawodnych ma w swoim składzie dwa niszczyciele projektu 956A Sarycz: Nastojcziwyj i Biespokojnyj, pięć okrętów dozorowych – dwa projektu 11540 Jastreb: Nieustraszimyj i Jarosław Mudryj oraz trzy jednostki projektu 20380 Sterieguszczyj: Stiereguszczyj, Sobrazitielnyj i Bojkij.
Flagowa jednostka Floty Bałtyckiej - niszczyciel Nastojcziwyj (w kodzie NATO Sovremenny). Oba okręty projektu 956 dysponują przede wszytskim potencjałem uderzeniowym przeciwko okrętom nawodnym.
Jednostki projektu 956A to niszczyciele rakietowe o wyporności pełnej 8000 ton. Ich zasadniczym uzbrojeniem jest osiem zblokowanych po cztery wyrzutni KT-190 dla naddźwiękowych pocisków przeciwokrętowych 3M82 (P-105) Moskit-M. Do zwalczania celów powietrznych i rakiet oba Sarycze mają dwie jednoprowadnicowe wyrzutnie 3S90M rakiet 9M38M kompleksów przeciwlotniczych M-22 Uragan z łącznym zapasem 96 pocisków i cztery stanowiska AK-630 z sześciolufowymi armatami AO-18 kalibru 30 mm. Uzbrojenie uzupełniają dwie armaty uniwersalne AK-130 kalibru 130 mm. Systemy radiotechniczne zamontowane na jednostkach to stacja radiolokacyjna dalekiego zasięgu MR-750 Friegat-M2, radiolokacyjny system kierowania strzelaniem rakietowym KRS-27 Minierał, dwie stacje 3R90 systemów Uragan, radar artyleryjski MR-184 Lew-218 dla armaty 130 mm i dwa radary MR-123 Wympieł-A dla armat AK-630. Jako, że podstawowym zadaniem okrętów tego typu było zwalczenie jednostek nawodnych przeciwnika, uzbrojenie przeciwpodwodne jak na jednostkę tej wielkości jest relatywnie skromne: dwie dwururowe wyrzutnie DTA-53-956 kalibru 533 mm dla torped SET-53M, SET-65 i 53-65K oraz dwa stanowiska RBU-1000 Smiercz-3 dla rakietowych bomb głębinowych RGB-10 (służących głównie do niszczenia atakujących okręt torped samonaprowadzających). Poza tym okręty posiadają dwie stacje hydrolokacyjne – podkilową MG-335M Płatnica-MS i przeciwdywersyjną MG-7. Istnieje możliwość zabrania na okręty po 22 min typów RM-1 RM-2, UDM-500, UKSM-1, PMR-1 i PMR-2. Sarycze posiadają także lądowisko dla śmigłowca Ka-27. Nastojcziwyj i Biespokojnyj zostały przyjęte do służby w latach 1991-1992, oba okręty mają przejść modernizację wyposażenia radioelektronicznego.
Wypierające 4350 ton dozorowce projektu 11540 są dalekimi modernizacjami klasycznych fregat projektu 1135 Buriewiestnik. Każdy dysponuje armatą AK-100 kalibru 100 mm, rakietowym systemem przeciwlotniczym krótkiego zasięgu 3K95 Kindżał z 32 pociskami 9M330-2, dwoma zestawami przeciwrakietowymi 3M87 Kortik (każdy zestaw posiada 8 kontenerów z rakietami 9M311 i dwie sześciolufowe armaty 6K30GSz) oraz uzbrojeniem przeciwpodwodnym: wyrzutnią RPK-6M Wodopad-NK dla rakietotorped 83R i 84R i wyrzutnią RBU-6000 Smiercz-2 rakietowych bomb głębinowych RBU-90. Możliwe jest zabranie do 18 min typów UDM-500, UKSM-1, PMR-1 i PMR-2. Na pokładzie znajduje się hangar i lądowisko dla śmigłowca Ka-27. Tylko Jarosław Mudryj ma na pokładzie osiem kontenerów KT-184 z nowoczesnymi poddźwiękowymi pociskami woda-woda 3M24 Uran. Pierwszy z okrętów dysponuje radarem dozoru MR-750 Friegat-M2, drugi MR-755 Friegat-MA, poza tym oba posiadają system radiolokacyjny K-12-1 kierowania zestawem Kindżał, stację MR-145 Lew kierowania 100-mm armatą i podkilową stację hydrolokacyjną MGK-365 Zwiezda-M1. Nieustraszimyj wszedł w skład floty w 1993 roku, a wodowany w tym samym czasie Jarosław Mudryj (eks-Niepristupnyj) dopiero w 2009 roku, budowa trzeciej jednostki została rozpoczęta w 1993 roku. Nieukończony kadłub ma być podstawą dla projektu okrętu do zwalczania jednostek podwodnych, nazwanego Tuman. Obecnie Nieustraszimyj, znajdujący się w służbie ponad 20 lat przechodzi remont połączony z wymianą jednostek napędowych i generatorów.
Stierieguszczyj to pierwsza z serii najnowszych korwet dla Floty Bałtyckiej. Trzy okręty tego typu osiagnęły gotowość bojową (czego dowodem miało być strzelanie rakietowe pociskami przeciwokrętowymi Uran z kwietnia 2014 roku), czwarty, Stojkij, ma wejść do służby w maju tego roku.
Trzy okręty eskortowe projektu 20380 to najnowsze jednostki floty. Korwety mają wyporność pełną 2200 t i są uzbrojone w osiem wyrzutni KT-184 dla rakiet przeciwokrętowych 3M24 Uran, armatę A-190-01 kalibru 100 mm i dwa zestawy przeciwrakietowe AK-630M kalibru 30 mm. Prototypowy okręt – Steierieguszczyj – ma zestaw przeciwlotniczy bliskiego zasięgu 3M87-1 Kortik-M z rakietami 9M311-1 i armatami 6KGSz30, jednak seryjne jednostki otrzymują przeciwlotnicze systemy rakietowe 3K96 Redut z rakietami średniego zasięgu 9M96 i krótkiego zasięgu 9M100 (łącznie w trzech pionowych modułowych wyrzutniach 3S97 może zmieścić się do 12 pocisków 9M96 lub 48 rakiet 9M100). System Redut nie jest jeszcze w pełni operacyjny – od 2012 roku trwają próby pocisków 9M96 i mają być rozpoczęte testy rakiet 9M100. Do zwalczania okrętów podwodnych jednostki projektu 20380 mają śmigłowiec Ka-27PŁ i dwie pokładowe wyrzutnie SM-588 Pakiet-NK z dla torped kalibru 330 mm. Uzbrojenie przeciwdywersyjne oprócz wyrzutni granatów obejmuje dwa wkm 21KM kalibru 14,5 mm. Okręty posiadają hangar i lądowisko dla śmigłowca Ka-27. Wyposażenie radioelektroniczne jednostek obejmuje radary: obserwacji Furke-2 i wskazywania celów Monument-M, radar artyleryjskie 5P-10-02 Puma-02 i SP-521 Rakurs oraz stacje hydrolokacyjne Zarja-2, Minotawr-M i Anapa-M. Łącznie Flota Bałtycka będzie posiadała cztery okręty tego typu – pierwszy został przyjęty do linii w 2007 roku, ostatnia jednostka – Stojkij – przechodzi w pierwszej połowie 2014 roku próby przed oddaniem jest do służby.
71. Brygada Okrętów Desantowych posiada cztery duże okręty desantowe projektu 775 Ropucha: Mińsk, Kaliningrad, Aleksanrd Szabalin (projekt 775/II) i Korolew (projekt 775/III), dwa małe okręty desantowe na poduszce powietrznej projektu 12322 Zubr: Jewgenij Koczeszkow i Mordowia, a 7. Dywizjon Okrętów Desantowych cztery kutry desantowe projektu 1176 Akuła: D-325, D-365, D-465 i cztery kutry desantowe projektu 11770 Sierna: D-67, D-1441, D-1442. Okręty projektu 775 weszły w skład floty w latach 1983-1991, a kutry desantowe w latach 1986-1994 i w 2009 roku.
Jednostki projektu 775/II i 775/III mają wyporność standardową 2770 ton i ładowność 10 czołgów lub 12 transporterów opancerzonych oraz 340 żołnierzy albo 500 ton ładunku. Ich uzbrojenie pełni dwie zasadnicze funkcje – obrony przeciwlotniczej (dwie dwudziałowe wieże ZIF-31B oraz przenośne zestawy przeciwlotnicze na trzech okrętach – Korolew posiada jedną wieżę AK-176M i dwa zestawy AK-630 oraz wyrzutnię MTU-4S dla rakiet Igła) i wparcia ogniowego lądujących pododdziałów (po dwie 40-lufowe artyleryjskie wyrzutne rakietowe MS-73 Grad-M kalibru 122 mm i dwa wkm kalibru 14,5 mm). Poza tym okręty projektu 775/II mają radar obserwacyjny MR-302 Rubka i radar artyleryjski MR-105 Bars, a jednostka projektu 775/III – stację MR-352 Pozitiw-E i MR-123 Wympieł-A. Kutry desantowe projektu 1176 mają ładowność 50 ton, tj. czołg podstawowy lub dwa transportery opancerzone i 120 żołnierzy), a szybkie jednostki desantowe projektu 11770 – 45 ton (czołg podstawowy, dwa samochody lub 92 żołnierzy).
Z dwóch dywizji okrętów desantowych Floty Bałtyckiej pozostały cztery duże okręty desantowe projektu 775 Ropucha, nota bene zbudowane w Polsce (na zdjęciu BDK Kaliningrad). Z dwóch poduszkowców desantowych typu Zubr sprawny jest jeden.
Oba małe okręty desantowe na poduszce powietrznej projektu 12322 Zubr są jednostkami o wyporności 500 ton i weszły w skład floty w 1990 i 1991 roku. Ich uzbrojenie to dwa zestawy AK-630 kierowane przez radar MR-123-02 Wympieł, jedna wyrzutnia MTU-2 dla rakiet Igła i dwie 22-prowadnicowe wyrzutnie artyleryjskie MS-227 Ogoń. Zamiast desantu (3 czołgi lub do 10 transporterów opancerzonych, albo 360 ludzi - łącznie 150 ton ładunku) poduszkowce mogą przewieźć do 78 min różnych typów.
Siły Bałtyjskiej Bazy Wojennomorskiej są przeznaczone do działań w pobliżu Półwyspu Sambijskiego. 36. Brygada Kutrów Rakietowych posiada dwa dywizjony – 1. Dywizjon Kutrów Rakietowych z siedmioma jednostkami projektu 1241 Mołnia: R-2, R-47, R-257, R-129 Kuznieck, R-189 Zariecznyj, R-291 Dmitrowgrad, R-293 Morszańsk i 106. Dywizjon Małych Okrętów Rakietowych z jednostkami projektu 12341 Owod: Zyb, Gejzer, Passat, Liwień.
Siedem 480-tonowych kutrów rakietowych należy do projektów 1241T (jednostki Kuznieck i R-257) i 12411M (pozostałe). Są one wyposażone w kompleksy rakietowe P-15 Termit z czterem wyrzutniami KT-15 dla dość wiekowych rakiet P-21/P-22 (okręty projektu 1241T) lub znacznie nowszych i skuteczniejszych KT-152M kompleksu P-270 Moskit (okręty 12411M). Uzbrojenie artyleryjskie wszystkich siedmiu jednostek obejmuje system artyleryjski AK-176M, dwa zestawy AK-630 i wyrzutnię MTU-4 dla przenośnych pocisków rakietowych 9K34M Strzała-3M lub 9K39 Igła. Wykrywanie celów i kierowanie strzelaniem rakietowym zapewnia system Monolit-T na jednostkach projektu 1241T i Monolit na 12411M. Cztery okręty w tej ostatniej wersji (R-2, R-47, Dmitrowgrad, Morszansk, Zariecznyj) zostały przyjęte do służby w latach 1987-1992, natomiast dwie jednostki projektu 1241T: R-129 i Kuznieck – odpowiednio w 1985 i 1986 roku. Zariecznyj jest przedostatnią ukończoną dla floty rosyjskiej jednostką projektu 1241 Mołnia – zwodowana w 1994 roku, podniosła banderę św. Andrzeja dopiero w 2000 roku.
Małe okręty rakietowe projektu 12341 to prawie 700-tonowe okręty uderzeniowe, dysponujące dwoma wyrzutniami KT-120 dla sześciu poddźwiękowych pocisków P-120 (4K85) Małachit, zestawem przeciwlotniczym 4K33MA Osa-MA, armatą AK-176M kalibru 76 mm i dwoma wieżami AK-630. Użycie uzbrojenia rakietowego woda-wda zabezpiecza system radiotechniczny Monolit, połączony z systemem otrzymywania informacji od samolotów i śmigłowców MRSC-1M. System Osa-MA kierowany jest radarem 4R-33 a uzbrojenie artyleryjskie – za pomocą stacji MR-123 Wympieł-A. Cztery jednostki Owod zostały przyjęte do służby w latach 1989-1992.
64. Brygada Okrętów Ochrony Rejonu Wodnego ma w swoim składzie 246. Dywizjon Okrętów ZOP z czterema małymi okrętami ZOP projektu 1331M: MPK-105, MPK-227, Aleksin, Kałmykja i 323. Dywizjon Trałowców z trzema jednostkami bazowymi projektu 1265 Jachont: Aleksiej Lebiediew, Siergiej Kołbaciew, BT-212 i trałowcami redowymi projektu 10750.
Rażenie przeciwnika morskiego zapewniać ma 11 małych okrętów uderzeniowych. Na zdjęciu kuter rakietowy projektu 12411M uzbrojony w cztery rakiety Moskit. Okręt tej wersji mają również zmodyfikowany system napędowy (w układzie CODAG) oraz nowsze wyposażenie elektroniczne, którego najbardziej widocznym elementem jest system radiotechniczny Monolit z radarem w dielektrycznej kopule o charakterystycznym kształcie na nadbudówce. 36. Brygada Kutrów Rakietowych dysponuje na swoich okrętach 44 wyrzutniami pocisków woda-woda, a tego 28 dla rakiet naddźwiękowych.
Korwety projektu 1133M są następcami budowanych w dużej serii okrętów projektu 1124 Albatros. Jednostki dla Floty Bałtyckiej budowane były od 1986 roku do 1990 roku, łącznie do przyjęto do służby 12 okrętów, które weszły również w skład flot Północnej i Oceanu Spokojnego. Wypierające 935 ton korwety posiadają armatę AK-176 kalibru 76 mm i wieżę AK-630 z armatami kalibru 30 mm kierowane przez radar MR-123 Wympieł-A, dwa stanowiska MTU-4U dla przenośnych zestawów rakietowych 9K32M Strzała-2M lub Strzała-3, dwie wyrzutnie DTA-53-1124 dla czterech 533-mm torped SET-53M, dwa miotacze RBU-6000 Smiercz-2 i klasyczne zrzutnie bomb głębinowych BB-1 lub miny. Zasadniczymi urządzeniami rozpoznawczymi są stacja radiolokacyjna MR-352 Pozitiw-E i hydrolokatory MG-335 Płatnica i MG-349 Roś-K. Flota ma także jeden kuter przeciwdesantowy projektu 21980 Graczonok – prototypowa jednostka Nachimowiec została przyjęta do służby w 2010 roku. Na razie nie ma informacji o budowie kolejnych okrętów tego typu dla Floty Bałtyckiej. Graczonok ma wkm kalibru 14,5 mm MTPU-14,5, rakiety przeciwlotnicze Igła i wyrzutnie granatów przeciwdywersyjnych.
Trałowce bazowe projektu 1265 mają wyporność pełną 400 ton i są uzbrojone w zestaw AK-230 kalibru 30 mm, zestaw 2M-3M kalibru 25 mm, przenośne wyrzutne rakiet Strała-3, do 6 min. Wyposażenie przeciwminowe obejmuje trały kontaktowe GKT-2 lub TS-1, akustyczny AT-6, elektromagnetyczny PEMT-4 lub ST-2. Do wykrywania zagrożenia podwodnego służą stacje hydrolokacyjne MG-69 Dań, MG-79 Mezeń, MG-26 Chosta i MG-7. Natomiast małe 135-tonowe trałowce redowe projektu 10750 posiadają przenośne zestawy rakietowe Igła i wieżę АK-306 z armatą 30 mm i systemem kierowania Kołonka 219-1 i do czterech min, a wyposażenie przeciwminowe obejmuje pojazd podwodny KIU-1 lub KIU-2M Anakonda, albo trał kontraktowy GKT-3MO, trał akustyczny AT-6 lub trał elektromagnetyczny SEMT-1, a stacja hydrolokacyjna jednostki to MG-99A1 Kabarga-A1.
Pozostałe siły okrętowe Floty Bałtyckiej stacjonują w petersburskim Kronsztadzie i Primorsku w Zatoce Fińskiej – m.in. 3. Dywizjon Okrętów Podwodnych i 105. Brygada Okrętów Ochrony Rejonu Wodnego, składająca się z 109. Dywizjonu Okrętów ZOP (trzy okręty projektu 1331M: Zelenodolsk, Uriengoj, Kazaniec) i 22. Dywizjonu Trałowców (dwa trałowce bazowe projektu 1265: BT-115, BT-230 i trałowce redowe projektu 10750). Największym potencjałem charakteryzuje się kronsztadzki 3. Samodzielny Dywizjon Okrętów Podwodnych, która ma w swoim składzie dwie jednostki projektu 877 Pałtus: Wyborg i Dmitrow. Oba okręty posiadają podobne charakterystyki techniczne i uzbrojenie (sześć wyrzutni torpedowych kalibru 533 mm dla 18 torped typów 53-65K, 53-65BA, SET-53M, TEST-71M, USET-80 lub 24 min dennych DM-1). Systemy obserwacyjne okrętów to stacja radiolokacyjna MRK-50 Kaskad i stacje hydrolokacyjne: MGK-400 Rubikon, przeciwminowa MG-519 Alfa, przeciwkawitacyjna MG-512 Wint, szumów własnych MG-53 oraz pomiaru prędkości dźwięku w wodzie MG-553 Szkier. Wyborg, rozpoczęty jako okręt wersji 877E, został przyjęty do służby we wrześniu 1982 roku i od tego czasu był nieprzerwanie w linii. W 2013 roku został odstawiony do remontu, który trwał nadal w kwietniu 2014 roku. Z kolei Dmitrow należy do zmodyfikowanego projektu 877EKM (posiada nowsze odmiany urządzeń radiotechnicznych w porównaniu do 877E) i wszedł do linii w kwietniu 1986 roku.
Warto wspomnieć, że do października 2013 roku Flota Bałtycka dysponowała także najnowszą jednostką projektu 677 Łada – Sankt-Petersburg, ale okręt przeniesiono do Floty Północnej. Sankt-Petsburg znajdował się w tzw. eksploatacji próbnej i nie był w pełni operacyjny. Według najnowszych danych ma zakończyć próby w 2014 roku, od ich rezultatu będzie zależało przyjęcie do służby we Flocie Północnej dwóch pozostałych Ład – Kronsztad i Sewastopol.
Lotnictwo i obrona powietrzna
Za dowodzenie siłami WWS i PWO w Obwodzie Kaliningradzkim odpowiadać ma 3. Brygada Obrony Powietrzno–Kosmicznej z Kaliningradu, której podporządkowane są rozbudowane jednostki rozpoznania radiotechnicznego (stacje radiolokacyjne, systemy rozpoznania pasywnego SIGINT, ELINT i COMINT) walki elektronicznej (stacje zakłócające) oraz rakietowe. Działania brygady zabezpiecza 81. pułk radiotechniczny z dowództwem w Pieriesławskoje, złożony z trzech rozmieszczonych równomiernie na terotorium obwodu batalionów.
Środki przeciwlotnicze podporządkowane brygadzie to 183. przeciwlotniczy pułk rakietowy ze Gwardiejska i 1545. przeciwlotniczy pułk rakietowy ze Znamieńska – oba z systemami S-300. Według części informacji do Obwodu Kaliningradzkiego przemieszczono już w 2011 roku najnowsze systemy przeciwlotnicze i przeciwrakietowe S-400 Triumf. Dywizjon S-400 ma znajdować się w 183. pułku i od kwietnia 2012 roku pełni dyżur bojowy.
Nie można zapominać o zbudowanym w rejonie Pionierskoje radarze Woroneż-DM wchodzącym w skład rosyjskiego systemu wczesnego ostrzegania przed pociskami balistycznymi. Kaliningrad jako najbardziej wysunięte na zachód Europy terytorium rosyjskie doskonale nadaje się do tego typu instalacji. Zakończenie wszystkich prac przy stacji zaplanowano na koniec 2014 roku, jednak Woroneż już od 2011 roku znajdować się ma na dyżurze operacyjnym. Stacja pracuje na fali decymetrowej i pozwala na wykrywanie obiektów na dystansie do 6 tysięcy kilometrów.
Rozmieszczenie ważniejszych jednostek. Grafika Mariusz Cielma.
Najważniejszą jednostką lotniczą jest 689. Lotniczy Pułk Myśliwski z bazy w Czkałowskij z około 28 samolotami Su-27 odpowiadający za obronę powietrzną obszaru. Maszyny Su-27S posiadają radar N001 Miecz oraz termonamiernik OŁS-27 i mogą przenosić do sześciu rakiet średniego zasięgu R-27R/T i cztery pociski R-73 do bliskiej walki powietrznej. Z kolei 4. Samodzielny Morski Pułk Szturmowy z Czerniachowska dysponuje około 24 maszynami uderzeniowymi Su-24 i rozpoznawczymi Su-24MR. Mogą być uzbrojone w rakiety powietrze-ziemia Ch-25, Ch-27 i Ch-58, powietrze-powietrze R-60, bomby o masie do 1500 kg i dysponują systemem nawigacyjno-celowniczym PNS-24 Puma z radarem Orion. Wersja rozpoznawcza posiada system BKR-1 z radarem obserwacji bocznej, aparatami fotograficznymi i pasywnymi stacjami rozpoznania radioelektronicznego, a dane zwiadowcze mogą być przesyłane drogą radiową do stanowiska dowodzenia.
Śmigłowce bojowe Mi-24P uzbrojone w działka GSz-23Ł kalibru 23 mm i pociski przeciwpancerne 9M114 Szturm lub rakiety niekierowane oraz wielozadaniowe maszyny Mi-8 znajdują się na stanie 125. Samodzielnej Eskadry Śmigłowców z Donskoje i Ljubino, natomiast 396. Samodzielna Pokładowa Eskadra Śmigłowców ZOP z Donskoje dysponuje maszynami Ka-27PŁ wyposażonymi w wyrzutnik boi hydroakustycznych i lekkie torpedy AT-1, UMGT-1 lub APR-2. Za transport powietrzny odpowiada 389. Samodzielna Lotnicza Eskadra Transportowa na lotnisku Chrabrowo z maszynami transportowymi An-26.
Siły ochrony granic
Za ochronę granic odpowiada Służba Graniczna Federalnej Służby Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej, która w Obwodzie Kaliningradzkim posiada pięć zwartych pododdziałów, chroniących granicę obwodu Polską i Litwą o łącznej długości około 600 km, w tym granicy morskej liczącej 147 km. Obwód posiada 11 przejść granicznych. Pododdziały służby granicznej wyposażone są w broń strzelecką, w tym zespołową oraz pojazdy terenowe.
W bazie w Bałtyjsku stacjonuje także większość okrętów Brzegowej Ochrony Służby Granicznej Federacji Rosyjskiej, pozostałe cumują w Kronsztadzie. Łącznie Obszar Bałtycki służby posiada pięć szybkich okrętów strażniczych ochrony granicznej: cztery projektu 10410, jeden projektu 205P, jeden okręt ochrony granicznej projektu 745P oraz 26 strażniczych kutrów ochrony granicznej – trzy projektu 12220, dziewięć projektu 12150, jeden projektu 18623, trzy projektu 1496, siedem projektu P1415 i trzy projektu RM396.
Okręty typu 0410 o wyporności 330 ton są silnie uzbrojone – jak na jednostki typowo patrolowe – posiadają armatę AK-176M i zestaw przeciwrakietowy AK-630 oraz wyrzutnie rakiet Igła, a także dwie wyrzutnie OTA-40-204A dla lekkich torped ZOP kalibru 400 mm SET-40 lub SET-72 (nie na wszystkich jednostkach), zrzutnie bomb głębinowych i granatnik przeciwdywersyjny RG-55. Kierowanie armatami zapewnia system MR-123 Wympieł-A, a poszukiwanie obiektów podwodnych stacje hydrolokacyjne MG-747 Amulet i MG-349M Uż. Z kolei 245-tonowa jednostka projektu 205P ma dwa zestawy AK-230 z systemem kierowania MR-104 Ryś, cztery wyrzutnie OTA-40-204A dla lekkich torped ZOP kalibru 400 mm oraz zrzutnie bomb głębinowych. Systemy rozpoznania obejmują radar ? oraz hydrolokatory MG-329 Szeksna, MG-11 i przeciwdywersyjny MG-7. Duży okręt patrolowy projektu 745P (wersja uzbrojona serii holowników morskich) jest wyekwipowany jedynie w dwa zestawy AK-230 kalibru 30 mm kierowane optycznie.
Spośród kutrów patrolowych uzbrojenia nie posiadają jednostki projektu 1496. Pozostałe wyposażone są w armaty 2M-3M kalibru 25 mm (okręty projektu RM396), wkm kalibru 14,5 mm MPTU lub 2M-7 (okręty typów 18623, 12150, 12200), wkm kalibru 12,7 mm Utios (jednostki typu P1415) i granatniki AG-30 Płamia (okręty projektów 18623, 12150, 12200, RM396).
Podsumowanie
Jak wynika z powyższego siły rosyjskie w Kaliningradzie dysponują sprzętem nie najnowocześniejszym, ale utrzymywanym w gotowości bojowej. Ważnym elementem systemu militarnego są bazy przechowywania sprzętu, w których znajduje się pokaźna ilość uzbrojenia.
Flota Bałtycka prowadzi regularnie strzelania rakietowe dostępnymi środkami ogniowymi - na zdęciu odpalenie pocisku woda-woda P-15M Tiermit z kutra rakietowego Mołnia (w kodzie NATO Tarantul). Wszystkie fot. MO Rosji.
Wiadomym jest jednak, że o możliwościach bojowych jednostek i formacji decydują nie tylko uzbrojenie i sprzęt, ale - w równym stopniu - stopień wyszkolenia żołnierzy oraz poziom gotowości techniki wojskowej. Różny jest poziom wiedzy na temat przygotowania rosyjskiego systemu militarnego (ale także i pozawojskowego, np. policyjnego, czy antykryzysowego) w Kaliningradzie. Najwięcej wiadomo o Flocie Bałtyckiej, która regularnie odbywa planowe ćwiczenia, w tym dotyczące takich zadań taktyczno-operacyjnych, jak zwalczanie grup okrętów przeciwnika (w domyśle NATO), desanty morskie, czy poszukiwanie i zwalczanie okrętów podwodnych. Również przygotowanie komponentu lądowego w Kaliningradzie można ocenić na bazie dostępnych materiałów z ćwiczeń brygad oraz batalionów piechoty morskiej, czy strzelców zmotoryzowanych. Najmniej wiadomo o przygotowaniu i wyszkoleniu jednostek rakietowych (przeciwlotniczych i obrony wybrzeża) oraz komponentu lotniczego. Pewnym jest jednak, że ilość ćwiczeń i zadań, które realizują siły na tym obszarze zwiększyła się znacznie w ciągu ostatniego półrocza.
Robert Ciechanowski
